Πέμπτη 28 Αυγούστου 2014

Η ΡΙΜΑ ΤΩΝ ΠΑΠΑΔΑΚΗ - ΛΑΡΕΤΖΑΚΗ

Καταγραφές της Ρίμας των Παπαδάκη - Λαρετζάκη.

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΠΡΩΤΗ:

"Διά την απαγχόνισιν του Λαρετζάκη και Παπαδάκη εκ Λουτρακίου Κυδωνίας, όπου εφόνευσαν τον περιβόητον Βέην Μπάντρη κατα το 1885"

Που να βουλήσει η Κυριακή και να χαθεί η Τρίτη,

όταν εξεβαρκάριζε Μαχμούτ Πασάς στην Κρήτη.

Κι αυτός και τα φερμάνια του μην είχα ξετρυπήσουν

κι ανάμεσα στο πέλαγος ας ήθελε βουλήσουν.

Παρά να φέρει στα Χανιά εκείνα τα φερμάνια

να τ' αδικοφουρκίσουνε τση Κρήτης τα λιοντάρια.

Μια Παρασκή στσ' εφτά, στσ' οχτώ, στσι δέκα πάνω κάτω,

το φέρανε στη φυλακή το θλιβερό μαντάτο.

το φέραν εις τη φυλακή το θλιβερό χαμπέρι,

ωφου καήλα και φωθιά που 'χουν οι φλακωμένοι.

Είχα φόβο και καημό όλοι οι φλακωμένοι,

όσοι 'τανε για θάνατο γή βαροδικασμένοι.

Και δ'υο εζητήξανε να πάνε στο σεράγιο,

το Παπαδάκι είναι ο γεις το Λαρεντζάκι άλλος.

Και μπαίνει μέσα το στρατός και τους πισταγκωνίζει,

τα χέρια και των ι-δυονώ οπίσωτα γυρίζει.

Και πάνε τσι εις του Πασά και τον-ε προσκυνούνε

και τα κεφάλια κλίινουνε, τα πόδια του φιλούνε.

Ο σκύλος ώστε να τους δει διαβάζει το φερμάνι

και τη ζωή των έγραφε αμέσως να την πάρει.

Σαν είδα οι κακόμοιροι ότι θα κρεμαστούνε

ένα οαπά ζητήσανε να ξεμολοηθούνε.

Ένα παπά ζητήξανε να τσι ξεμολοήσει

κι αν είναι χριστιανός καλός να των-ε βοηθήσει.

Μα δεν εμπόρειε κι ο παπάς τίποτα γιανά κάμει,

γιατί ήτονε βασιλικό εκείνο το φερμάνι.

Με τέχνη και με μαστοριά τα ξύλα 'χαν στημένα

και τα σκοινιά στο κέρκελο είχανε περασμένα.

Το Παπαδάκη φώναξε στην ξεμολόησή του

τον άλλο μη φουρκίσετε γαιτί πονεί η ψυχή του.

Τον άλλο μη φουρκλισετε, γιατί είναι παλληκάρι,

μόνος μου τον εσκότωσα τον κερατά τον Μπάντρη.

Κι επήδησε ως λέοντας απάνω στο πατάρι,

τη σερταρέ μονάχος του εις τον λαιμό του βάζει.

-- Να τε σκυλιά παράνομα, πέρετε τη ζωή μου,

στον ουρανό θεν΄ανεβεί μάρτυρας η ψυχή μου.

Ο πρώτος που φουρκίστηκε ήτο το Παπαδάκι

και παραδευτερότερος ήτο το Λαρετζάκι.

Έξω στο Καλεκαπιτσί, στση Κίσσαμος την πόρτα,

εκεί που τους φουρκίσανε δε ξαναβγαίνου χόρτα.

Εκεί που τσι φουρκίσανε ήταν κοντά μια βρύση,

πρέπει να πάμε όλοι μας ο Θιος να τσ' ελεήσει.

(Από ανέκδοτη συλλογή Δημ. Τραγουδιών)

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΔΕΥΤΕΡΗ:

Μιαν Παρασκή τσ' εφτά, τσ' οχτώ, τσι δέκα πάνω-κάτω,

το πήγανε στη φυλακή το θλιβερό μαντάτο.

Το πήγανε στη φυλακή το θλιβερό χαμπέρι,

ώφου καήλες και φωθιές που τσ' έχου οι φλακωμένοι.

Το Λαρετζάκι ήταν ο γεις, το Παπαδάκι τ' άλλο,

το πρόσωπό ντων 'λαμπε σαν τ' άστρο το μεγάλο.

--- Άχι κρυφός τηλέγραφος γιανά τηλεγραφήσω,

νά ΄ρθ' η καημένη μάνα μου πρίχου να ξεψυχήσω,

να 'ρθ' η καημένη η μάνα μου τα ρούχα να μου πάρει,

το γάλα που μου τάισε χαλάλι να μου κάμει.

...........................

Το Παπαδάκι σαν αητός πετάται στο πατάρι,

τη σεταρέ ντου άρπαξε και στο λαιμό ντου βάνει

(ή: τη σερταρέ ντου μοναχός εις το λαιμό ντου βάνει)

--- Να τε, σκυλιά παράνομα, πάρετε το κορμί μου,

στον ουρανό θεν' ανεβεί μάρτυρας η ψυχή μου.

.......................................

Πληροφορήτρια: Σοφία Αντρέα Αθητάκη (Ανώπολη Σφακίων, 1987)

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΡΙΤΗ:

Στσ` έξε, στσ` εφτά, στσ` οχτώ, στσ` εννιά, στσι δέκα πάνω-κάτω

το φέρανε στη φυλακή, το έρημο μαντάτο.

......

να μου το φέρουν να το πιω στην κούπα το φαρμάκι.

....,

--- Άχι και να μ`αφήνανε ώσπου να ξημερώσει

να `ρθει η καημένη μάνα μου, να μ` αποκαμαρώσει.

Το γάλα που με τάϊσε, χαλάλι να μου κάμει, ………

Άχι, καήλες και φωθιές, που `χουν οι φλακωμένοι,

περίττου όσ` είν` εις θάνατον και βαροδικασμένοι.

Ο Παπαδάκης είν` ο γεις κι ο Λαρετζάκης ο άλλος,

το πρόσωπό τους έλαμπε, σαν τ`άστρο το μεγάλο.

Το Λαρετζάκην έλεγε στην ξεμολόϊσή του

τον άλλο μη σκοτώσετε, γιατί πονεί η ψυχή του.

Τον άλλο μη σκοτώσετε γιατί `ναι παλικάρι

και μοναχός τον έφαγα τον κερατά τον Πάρη(?)

Πληροφορήτρια: Ρόδω (Ροδάνθη) Βανταράκη (το γένος Φραγκιουδάκη), Νέα Ρούματα. Καταγραφή από την κόρη της Εύα Κορναράκη-Βανταράκη.

Το τραγούδι από τον Γιάννη Μανουσέλη

Τραγούδι

Mail Antreas P. Hatzipolakis


Δευτέρα 11 Αυγούστου 2014

ΤΟ "ΣΤΑΔΙΟ" ΣΤΙΣ ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ

Τη λέξη "στάδιο", με τη μεταφορική έννοια "κατάσταση", τη βρίσκουμε σε μια σειρά Κρητικών μαντινάδων. Εδώ είναι μια συλλογή:

Χαρές δεν περιμένω μπλιο στο στάδιο απού 'μαι,

στα βάσανα πλαγιάζομαι και στους καημούς κοιμούμαι.

(από ανέκδοτη προπολεμική συλλογή)

*********

Στο στάδιο που μ' έφερε η αγάπη η δική σου,

κατέχει μόνο ο Θεός να κρίνει την ψυχή σου.

(από δίσκο του Κ. Μουντάκη)

Κ. ΜΟΥΝΤΑΚΗΣ

*********

Άλλος δεν είναι στο χωριό στο στάδιό μου μένα,

γιατ' έφυγε η γυναίκα μου κι επήγε εις τα ξένα.

(αυτοσχέδια μαντινάδα του πατέρα μου Παύλου Π. Χατζηπολάκη, όταν η μητέρα μου πήγε στην Αμερική να επισκεφτεί τον αδερφό μου)

*********

Διάφορες μαντινάδες (αλιευμένες από συλλογές μαντινάδων στο διαδίκτυο):

Στο στάδιο που μ' έφερε[ς] κι η μάνα μου πονεί με,

κι έβαλε μαύρα στο κορμί και ζωντανό πενθεί με.

*********

Τα μάτια μου βουρκώνουνε άμα τη συναντήσω,

φαντάσου σε ίντα στάδιο θα' ρθω αν της μιλήσω.

*********

Στο τελευταίο στάδιο είμαι και το κατέχω,

δε με φοβίζει ο θάνατος, μακριά τζη δεν αντέχω.

*********

Στο στάδιο που μ’ έφερες, το κρίμα στο λαιμό σου,

και με θεοτική φωθιά, να δω το θάνατό σου.

*********

Στο στάδιο που μ' έφερες δεν έχω θεραπεία,

μα είναι οι πόνοι μου γλυκοί αφού εσύ είσαι αιτία.

*********

Ξύπνα ν’ ακούσεις την καρδιά, που παίζει σαν λαούτο,

εσύ είσαι αιτία που ήρθενε στο στάδιο ετούτο.

*********

Στο στάδιο που μ' έφερες είμαι του πεταμάτου,

γι' αυτό και τη πεθύμησα τη στράτα του θανάτου!

Mail Antreas P. Hatzipolakis


Δευτέρα 4 Αυγούστου 2014

ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΘΕΛΟΥ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ...... (2)

Στο πολύ γνωστό πολίτικο τραγούδι "Από ξένο τόπο κι απ' αλαργινό" οι δυο πρώτοι στίχοι είναι:

Aπό ξένο τόπο κι απ’ αλαργινό

ήρθ’ ένα κορίτσι, φως μου, δώδεκα χρονώ

Σε άλλες παραλλαγές η δωδεκάχρονη είναι ενηλικιωμένη, είναι .... δεκαοχτάχρονη. Οι παραλλαγές αυτές είναι νεότερες και η ηλικία διορθώνεται για ευνόητους λόγους. Το "δώδεκα χρονώ" κορίτσι όμως είναι ένα στερεότυπο μοτίβο των δημοτικών τραγουδιών αλλά και των έντεχνων. Δυο - τρία πρόχειρα παραδείγματα:

--- την είχες δώδεκα χρονώ κι ήλιος δε σου την είδε! (Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού)

--- Δώδεκα χρονών που ο ήλιος δεν την είδε παρά η μάνα της (Κανελόρριζα)

--- Άιντε δώδεκα χρονώ κορίτσι / άντε χήρα πάει στην μάνα του (Δώδεκα χρονώ κορίτσι)

--- Tό φτάξει δώδεκα χρονών, και παραπάνω σώσει (Ερωτόκριτος)

--- Όμορφον είναι τ' όμορφο νά 'χει κιανείς κοντά ντου,

κορίτσι δώδεκα χρονώ μέσα στην αγκαλιά ντου.

(Μ. Λιουδάκι, Λαόγραφικά Κρήτης. Τόμος Α. Μαντινάδες. Εν Αθήναις [1936]. σελ. 190, αρ. 98).

Ο αριθμός 12 είναι τυπικός (συμβολικός) αριθμός, όπως είναι και οι αριθμοί 7, 40 (42), 60 (62), 70 (72), που τους συναντάμε πολύ συχνά στα δημοτικά τραγούδια αλλά και γενικότερα στη λαογραφία.

Εδώ είναι μια παραλλαγή του "Από ξένο κόσμο..." από ανέκδοτη Κρητική συλλογή τραγουδιών η οποία περιέχει και διάφορα άλλα δημοτικά.

Απ' αλάργο κόσμο κι από μακρινό

ήλθε ένα κορίτσι, φως μου. δώδεκα χρονώ.

Ούτε πολλά μακριά ητο, ούτε πολλά κοντή,

μέτρια στο μπόι, φως μου, και μελαχρινή.

Με τσι μαριολιές μου την επλάνεσα

και στα γόνατά μου, φως μου, την εκάθισα.

Πιάνω ξεκομπώνω τ' αργυρά κομπιά

και μετρώ τσ' ελίτσες, φως μου, που 'χε στα βυζιά.

Για σαρανταδυό 'το, για σαρανταμιά,

οι ελίτσες, φως μου, που 'χε στα βυζιά.

-- Δε μας τσι χαρίζεις, δε μας τσι πουλάς

τις ελίτσες που 'χεις, φως μου, πάνω στα βυζιά;

Mail Antreas P. Hatzipolakis


ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΘΕΛΟΥ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ...... (1)

Οι ακροτελεύτιοι στίχοι του "Ερωτόκριτου" είναι:

Οι στίχοι θέλουν διόρθωση και σάσμα όσο μπορούσι,

γι' αυτούς που τους διαβάζουσι, καλά να τους γροικούσι

Οι στίχοι αυτοί είναι αμφίβολο αν τους έγραψε όντως ο ποιητής ή είναι προσθήκη του εκδότη του ποιήματος. Κατά πάσαν πιθανοτητα το δεύτερο ισχύει.

Ένα παράδειγμα τώρα διορθωμένων στίχων από εκδότη ενός τραγουδιού και συγκεκριμένα της Κρητικής ιστορικής ρίμας του Χαιρέτη. Την ρίμα "εποίησεν ο Αναγνώστης Ντουνάκης εξ Αποκορώνου" και την δημοσίευσε ο Αντώνιος Γιάνναρης (Anton Jeannaraki) στα Άσματα Κρητικά ..., Leipzig 1876, σελ. 79-82. Την αναδημοσίευσε ο Α. Κριάρης στην Πλήρη Συλλογή Κρητικών Δημωδών Ασμάτων.... Β' έκδοσις, Εν Αθήναις 1920, σελ. 122-126, αλλά με τους δύο τελευταίους στίχους αυθαίρετα διορθωμένους.

Mail Antreas P. Hatzipolakis


 

Free Hit Counter