ΙΕΡΟΣΗΤΕΙΑΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ

Στην ανάρτησή μας Γ. ΜΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ, ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ έχομε την φωτογραφία ιεράρχη, τον οποίο δεν αναγνωρίσαμε. Ο καλός φίλος Γεώργιος Π. Εκκεκάκης σε πρόσφατη επιστολή του στα Χανιώτικα Νέα είχε την καλωσύνη να αναφερθεί, με τη συνήθη ευγένεια που τον διακρίνει, στο ιστολόγιό μας και να μας ενημερώσει ότι πρόκειται για τον επίσκοπο Ιεροσητείας Αμβρόσιο. Για άλλη μια φορά τον ευχαριστώ από καρδιάς!

Φωτογραφία του επισκόπου Αμβροσίου με ιδιόχειρη υπογραφή.

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ
Η "Πατριδογραφία Κρήτης", τα Ημερολόγια και οι δάσκαλοι του παλιού καιρού
Χανιώτικα Νέα 04-02-2011

Κύριε διευθυντά,
να υπενθυμίσω ότι η «Πατριδογραφία Κρήτης» είναι ένα σπάνιο βιβλίο που αναφέρεται στα Χανιά, το οποίο είχε αποτελέσει και θέμα προηγούμενου σημειώματός μου στα 'Χανιώτικα νέα' (βλ. ένθετο «Διαδρομές» 22-1-2011, σ. 8). Ατυχώς, στο σημείωμα εκείνο υπήρχε μια σοβαρή ανακρίβεια. Ελεγα πως το περιεχόμενο του συγκεκριμένου βιβλίου είναι άγνωστο στους σημερινούς Χανιώτες, κάτι που δεν ισχύει. Το σωστό είναι πως ήταν άγνωστο μέχρι το 2008, οπότε και αποτέλεσε το θέμα ενός θαυμάσιου Ημερολογίου του Συλλόγου Δασκάλων και Νηπιαγωγών του Νομού Χανίων.
Αρχικά, την ανακρίβεια μου επισήμανε τηλεφωνικώς ο Χανιώτης φίλος Μανώλης Μανούσακας, ο οποίος και φρόντισε να μου στείλει αμέσως αντίτυπο του χρησιμότατου για μένα Ημερολογίου. Στη συνέχεια, ο δάσκαλος - συνδικαλιστής κ. Σταύρος Ζώης, με μια ευγενική και κολακευτική επιστολή του στην ίδια εφημερίδα (φ. 29-1-2011, σ. 28), αναφέρθηκε στο ιστορικό της ανατύπωσης του παραπάνω σπάνιου βιβλίου. Θέλησα αμέσως να επικοινωνήσω μαζί του, όμως, δεν βρήκα τηλέφωνό του στον Κατάλογο, ενώ ούτε το «κινητό» που σημειωνόταν στο Ημερολόγιο απαντούσε στις κλήσεις μου. Ετσι, η αίτηση συγγνώμης που του όφειλα γίνεται τώρα διά του Τύπου και απευθύνεται σε όλους τους αναγνώστες της εφημερίδας, στους οποίους, άθελά μου, κόμισα γλαύκα εις Αθήνας.
Με την ευκαιρία, ας μου επιτραπεί να αναφερθώ και στις προσπάθειές μου για την αναδρομική καταγραφή των σχετικών με την Κρήτη παλιών και σπάνιων βιβλίων. Είναι μια προσπάθεια δεκαετιών που πάντα συνεχίζεται. Εχουν ήδη εκδοθεί τρεις πρόχειροι τόμοι που καλύπτουν το διάστημα από τις απαρχές της τυπογραφίας (15ος αιώνας) μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Η καταγραφή συνεχίζεται πάντα, αλλά σε ψηφιακή μορφή.
Οφείλω να ομολογήσω ότι, εδώ και 21 χρόνια που άρχισαν να εκδίδονται οι τόμοι, δέχτηκα -και δέχομαι- βοήθεια από πολλούς, γνωστούς και άγνωστους, Ελληνες και ξένους. Τους ευχαριστώ όλους για τις υποδείξεις τους. Αναφέρω ενδεικτικά το όνομα του τελευταίου άγνωστου φίλου της προσπάθειας. Είναι ο κ. Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών που μόλις προχθές μου έστειλε τις παρατηρήσεις του. Τον ευχαριστώ και από τη θέση αυτή.
Από τους Χανιώτες που με βοήθησαν κατά καιρούς στην αναδρομική καταγραφή των Κρητικών βιβλίων αναφέρω ενδεικτικά την κυρία Στέλλα Αλιγιζάκη και τους κυρίους Ανδρέα Χατζηπολάκη, Σταμάτη Αποστολάκη, Αντώνη Μαρματάκη, Δημήτρη Νικολακάκη, Μανόλη Γαμπά και Μανώλη Μανούσακα. Ο πρώτος που με βοήθησε ήταν, πάντως, ο αξέχαστος Μιχάλης Γρηγοράκης.
Στη λίστα όσων με βοήθησαν θα μπορούσα να αναφέρω Αμερικανούς, Γερμανούς, Άγγλους, Πολωνούς, Βούλγαρους, Τούρκους κ.λπ. Από την Τουρκία πήρα και πρόσφατα έναν ογκώδη τόμο εκτός εμπορίου, που τον συνόδευε ένα συγκινητικό για την προσπάθειά μου σημείωμα. Από την ίδια χώρα έχω λάβει και φάκελο με φωτοτυπίες βιβλίων που σχετίζονται με την Κρήτη και που δε θα μπορούσα ποτέ να τα εντοπίσω καθώς είναι τυπωμένα με την παλιά «αραβική» γραφή.
Υπάρχουν, όμως και παράπονα. Κατά περίεργο τρόπο, τα περισσότερα σχετίζονται με Ημερολόγια χωριών και φορέων, καθώς και με Επετηρίδες και εκδόσεις εκτός εμπορίου. Περιορίζομαι να αναφέρω την ετήσια έκδοση του Δήμου Χανίων που τώρα ονομάζεται «Εν Χανίοις». Παρότι υπήρξα επανειλημμένα συνεργάτης, δυσκολεύομαι τελευταία να αποκτήσω αντίτυπο… ας είναι!
Ενας πρόσθετος λόγος που θέλησα να επικοινωνήσω προσωπικά με τον κ. Σταύρο Ζώη είναι που διείδα στα γραφόμενά του ένα ασυνήθιστο ενδιαφέρον για τα παλιά σχολικά βιβλία, αλλά και τους παλιούς Χανιώτες δασκάλους. Εχω λοιπόν να του πω το εξής: Κατά σύμπτωση, το τελευταίο μου άρθρο σε εφημερίδα αναφέρεται κατά μέγα μέρος σε παλιούς Ρεθεμνιώτες δασκάλους (βλ. εφημ. Ρέθεμνος, φ. 29-1-2011). Τα στοιχεία δεν ήταν δύσκολο να τα βρω μια και έχω στα σκαριά ένα ψηφιακό αρχείο βιογραφιών για τους Ρεθεμνιώτες (όλου του Νομού) που κάποια ίχνη άφησαν στη βιβλιογραφία. Εχουν καταγραφεί πάνω από 5.000 πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και αρκετοί δάσκαλοι. Οταν άρχισα την προσπάθεια, σημείωνα κάπου - κάπου και παραπομπές για πρόσωπα του παρελθόντος από άλλους Νομούς. Από την πρόχειρη εκείνη «βάση δεδομένων» παραδοσιακού τύπου ξέρω που θα βρω εκατοντάδες φωτογραφίες προσώπων που σχετίζονται με την Κρητική Ιστορία και που δεν είναι Ρεθεμνιώτες. Ετσι βρήκα τη φωτογραφία του Ν.Β. Πιμπλή στα Παλιά Χανιά του Νικολακάκη καθώς και μια βιογραφία του στο Λεύκωμα Κρητών Δασκάλων - Συγγραφέων (Ηράκλειο 2000, σ. 117). Για τη Χρηστίνη Νικολούδη (sic) το μόνο που βρήκα ήταν το όνομά της μεταξύ των δασκάλων που υπηρετούσαν στα Χανιά το 1902 (βλ. και Γ.Ε. Ανδρουλάκη, Η Εκπαίδευση στην Κρήτη, σ. 224). Δεν ξέρουμε αν ήταν ακόμη στην υπηρεσία το 1910, οπότε, πάντως, δεν ήταν ούτε καν συνδικαλισμένη στον Παγκρήτιο Δημοδιδασκαλικό Σύλλογο (βλ. εφημ. «Ασπίς», φ. 1/1910, σ. 7). Για τον καθηγητή των Μαθηματικών και συγγραφέα σχολικών βοηθημάτων Κωνσταντίνο Γ. Παπαδάκη ξέρω μόνο πως υπηρετούσε στο Γυμνάσιο των Χανίων το 1900. Προφανώς δεν είναι ο βρακοφόρος που εικονίζεται στα εξώφυλλα μερικών από τα βιβλία του.
Αντί για επίλογο:
Είναι γεγονός ότι οι δυνατότητες που παρέχει η σημερινή έρευνα στο λεγόμενο διαδίκτυο είναι ασύλληπτες. Όμως το συγκεκριμένο εργαλείο θέλει κι αυτό την τροφοδοσία του, κάτι που απαιτεί αμέτρητες ώρες παραδοσιακής έρευνας. Για την τοπική μας ιστορία, το καλύτερο και αποτελεσματικότερο μέσο παραμένει πάντα η συνεργασία των ερευνητών, με τήρηση των κανόνων δεοντολογίας. Η συμμετοχή των συλλεκτών στην προσπάθεια συμπλήρωσης των κενών της τοπικής μας ιστορίας μπορεί και πρέπει να είναι αποφασιστική. Θαυμάζω τον τρόπο που παρουσιάζει τα αποκτήματά του ο συλλέκτης από την Ανώπολη και παλιός φίλος Ανδρέας Χατζηπολάκης. Οι πλούσιες σε εικαστικό υλικό ιστοσελίδες του παρέχουν αμέτρητες πληροφορίες, άμεσες και έμμεσες. Ελπίζω πως δεν έχει αντίρρηση για την αναδημοσίευση εδώ του «άγνωστου ιεράρχη», που δεν είναι άλλος από τον Ιεροσητείας Αμβρόσιο (Σφακιανάκη). Είμαι πάντα πρόθυμος να δίνω κι εγώ ό,τι υπάρχει στο δικό μου αρχείο, όπως η πρωτότυπη φωτογραφία που, επίσης, παρατίθεται.
Γ.Π. Εκκεκάκης

Mail Antreas P. Hatzipolakis