Της Βέρας Παπαδάκη.
Ο Ιάσων Δραγάσης Παλαιολόγος, άγνωστος στην εποχή μας, ήταν ένας ιδεολόγος ανθρωπιστής, που θυσίασε την τεράστια περιουσία του για την Ελλάδα.
Φλογερός πατριώτης, ζυμωμένος και θρεμμένος με τους πόθους και τα όνειρα των Ελλήνων για ελευθερία, έδωσε την παρουσία του στους Βαλκανικούς πολέμους και στην Μικρασιατική εκστρατεία και όχι μόνο.
Ο Ιάσων ή Ιωάννης Δραγάσης γεννήθηκε στη Σίφνο το 1879. Το οικογενειακό του επίθετο ήταν Δραγάτσης, ο ίδιος όμως πρόσθεσε το " Παλαιολόγος ", καθώς ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου λεγόταν Δραγάσης, ίσως από θαυμασμό ή " φιλοδοξία ".
Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στην ιατρική σχολή των Παρισίων, καθώς και στο Ινστιτούτο Pasteur με ειδικότητα χειρουργός ορθοπεδικός. Είχε ακόμη δίπλωμα από τη Γυμναστική σχολή Φυσιοθεραπευτικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκτός από το πάθος του για την ιατρική, ασχολήθηκε με την πολιτική και υπήρξε πρόεδρος του Πανελληνίου Πατριωτικού Συνδέσμου και του Συλλόγου των Ελλήνων Φοιτητών στο Παρίσι.
Η πατριωτική του δράση αρχίζει με την κήρυξη των Βαλκανικών πολέμων το 1912.
Τότε ήταν εγκατεστημένος στο Παρίσι, όταν απεφάσισε να οργανώσει ένα τάγμα εθελοντών, συγκεντρώνοντας εξήντα Έλληνες πατριώτες, κυρίως εργαζομένους σε εργοστάσια, από διάφορες πόλεις. Κατέβαλε επίδομα στις οικογένειες τους και ανέλαβε όλα τα έξοδα μεταφοράς τους στην Ελλάδα. Στις 12 Οκτωβρίου 1912 έφθασαν στον Πειραιά και αναχώρησαν με τα πρώτα τμήματα του στρατού με προορισμό τη Μακεδονία για να πολεμήσουν.
Εν τω μεταξύ είχε σχεδιάσει την εγκατάσταση και λειτουργία ενός χειρουργείου για τη νοσηλεία των τραυματιών του πολέμου με δικές του αποκλειστικά δαπάνες. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, οι τραυματίες ανέρχονταν σε πολλές δεκάδες χιλιάδων, ενώ τα νοσοκομεία και το ιατρικό προσωπικό δεν επαρκούσαν για την περίθαλψή τους. Όταν το Υπουργείο Στρατιωτικών έμαθε για την άφιξη της αποστολής του Δραγάση στον Πειραιά, ο οποίος την είχε θέσει στη διάθεση της βασίλισσας Όλγας, διέταξε να κατευθυνθεί στις Υγειονομικές αρχές της Θεσσαλονίκης και να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του πολέμου.
Οι Υγειονομικές υπηρεσίες της ελεύθερης πια Θεσσαλονίκης εγκατέστησαν το φορητό νοσοκομείο στο υποκατάστημα της τράπεζας Μυτιλήνης, η οποία είχε παύσει να λειτουργεί από το 1911. Το κτίριο έπειτα από κοπιώδεις εργασίες διαμορφώθηκε σε θαλάμους ασθενών και άρχισε να λειτουργεί από τις αρχές του Νοέμβρη του 1912 ως παράρτημα του Β' Στρατιωτικού νοσοκομείου, ο διευθυντής του οποίου αρχίατρος Αιγινήτης συνεργάσθηκε στενά με τον Δραγάση.
Πολύτιμη συνεργάτρια στο έργο του ο Δραγάσης είχε τη μνηστή του κόμισσα Ευγενία Καπνίστ, γνωστή ποιήτρια της εποχής, η οποία εγκατέλειψε τα φιλολογικά Παρισινά σαλόνια και παρέμεινε στο πλευρό του, αληθινός άγγελος παρηγοριάς για τους εκατοντάδες τραυματίες του πολέμου. Η Ευγενία Καπνίστ, την οποία παντρεύτηκε αργότερα, ήταν εγγονή του μεγάλου Ρώσου ποιητή Βασιλείου Καπνίστ ( 1757 - 1823 ) και γόνος της οικογένειας των κομίτων Καπνίστ από τη Ζάκυνθο, αγωνιστών κατά την επανάσταση του 21. Νοσοκόμες στο χειρουργείο είχε τη μνηστή του, τη θεία της Νίνα Ομπαλένσκυ και την ανηψιά της Νίνα Αρσένιεφ, κόμισσες από τη Ρωσία.
Το μεγαλύτερο μέρος του εξοπλισμού του φορητού νοσοκομείου προερχόταν από την κλινική του στο Παρίσι, προσθέτοντας άλλα τριάντα κρεβάτια, μία πελώρια σκηνή και μεγάλες ποσότητες από κλινοσκεπάσματα, βαμβάκι, φάρμακα, χειρουργικά εργαλεία και μηχανήματα. Ο Δραγάσης έφερε μαζί του και δύο κιβώτια αντιφυματικού, αντιτετανικού, αντιχολερικού και αντιπανωλικού ορρού καθώς και δαμαλίδος, τα οποία του έδωσε ο ακριβός του φίλος Ilya Ilyich Metchnikoff, διάσημος βιολόγος και ερευνητής ( βραβείο Nobel ιατρικής 1908 ).
Όλο αυτό το υλικό, συσκευασμένο σε κιβώτια, έφθασε στον Πειραιά στις 6 Νοεμβρίου 1912, με ατμόπλοιο της Messageries Maritimes, συνοδευόμενο από τον Ιάσωνα Δραγάση και την Ευγενία Καπνίστ. Τις δαπάνες μεταφοράς από το Παρίσι είχε αναλάβει η κόμισσα Αικατερίνη Καπνίστ μητέρα της Ευγενίας. Κατά το διάστημα των δεκατριών μηνών που λειτούργησε το νοσοκομείο, καταναλώθηκαν 650 οκάδες πετρελαίου για την παρασκευή 800 λουτρών, 1500 κιλά σιρόπι, 2000 κιλά αφεψήματα, 20000 κύπελλα τσάι, καφέ,τίλλιου, 3000 μέτρα γάζες 2000 επίδεσμοι, 600 κιλά βαμβάκι, 350 κιλά οινόπνευμα, 30 κιλά ιώδιο, 300 οκάδες κονιάκ, 25000 ξηρία, κ.ά. Ο Δραγάσης εργαζόταν υπεράνθρωπα, μέρα και νύχτα, δίπλα στους τραυματίες του, χειρουργούσε και συνάμα προσπαθούσε να τους εμψυχώσει.
Η μοναδική βοήθεια που έλαβε από τις αρχές, ήταν η χορηγία του μεσημεριανού φαγητού από το Β' Στρατιωτικό νοσοκομείο , με τη συνδρομή του αρχίατρου Αιγινήτη.
Όλες τις άλλες δαπάνες για τη λειτουργεία του νοσοκομείου ( θέρμανση, φωτισμό ) κατέβαλε ο Δραγάσης, ξοδεύοντας 65 χιλιάδες δραχμές.
Το νοσοκομείο είχε δύο τμήματα, το κυρίως Ελληνικό και το Σερβικό για τους Σέρβους.
Στο Σερβικό τμήμα ο Δραγάσης ενοσήλευσε περί τους 150 Σέρβους τραυματίες και ασθενείς πάσχοντες από τύφο και για τις υπηρεσίες του ο βασιλιάς της Σερβίας Αλέξανδρος του απένειμε το παράσημο του Αγίου Σάββα.
Εκτός από τις ιατρικές του υπηρεσίες περιέθαλψε τρεις χιλιάδες πρόσφυγες από τις βόρειες περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης, που έφθαναν πανικόβλητοι μέσα στο χειμώνα και έβρισκαν καταφύγιο στους ναούς της Θεσσαλονίκης. Πολλοί απ` αυτούς υπέφεραν από λοιμώδεις ασθένειες, από τις κακουχίες και την έλλειψη στοιχειώδους υγιεινής. Τις παραμονές του νέου έτους το νοσοκομείο επισκέφθηκαν η βασίλισσα Όλγα και η πριγκήπισσα Αλίκη, συνοδευόμενες από την κυρία Μπαλτατζή, για να γνωρίσουν το ευγενικό ζευγάρι με το μεγάλο φιλανθρωπικό έργο. Επίσης ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, ο αρχιρραβίνος Μέιρ, οι πρόξενοι του Βελγίου, της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Σερβίας, ο στρατηγός Βάσιτς, οι αρχίατροι Χωματιανός, Αναστασόπουλος, Μωραΐτης και ο Μανούσος, γενικός επιθεωρητής των νοσοκομείων, επισκέπτονταν συχνά το νοσοκομείο.
Ενδιάμεσα το καλοκαίρι του 1913 η Ευγενία Καπνίστ ταξίδεψε στο Παρίσι, για να προμηθευτεί νοσηλευτικά είδη, τα οποία έφερε στη Θεσσαλονίκη στις αρχές του Ιούλη.
Κατά την παραμονή της στο Παρίσι έδωσε διάλεξη για τις νίκες του Ελληνικού στρατού, για την πόλη της Θεσσαλονίκης και για τα συγκλονιστικά γεγονότα που έζησε περιθάλποντας εκατοντάδες τραυματίες με τόση αυταπάρνηση. Η διάλεξη είχε μεγάλη απήχηση μεταξύ των επιφανών Γάλλων ακροατών, δοθέντος ότι την εποχή εκείνη οι Βούλγαροι διενεργούσαν έντονη προπαγάνδα, για να προσελκύσουν με το μέρος τους τη συμπάθεια των ξένων, συκοφαντώντας την Ελλάδα.
Το Νοέμβριο του 1913, κατά διαταγήν του Στρατηγείου, το χειρουργείο μεταφέρθηκε στην έπαυλη Αλλατίνι, ως παράρτημα του Δ' Στρατιωτικού νοσοκομείου.
Μετά το τέλος του πολέμου ο Δραγάσης έθεσε στη διάθεση της βασίλισσας Σοφίας ολόκληρο τον εξοπλισμό του νοσοκομείου του. Για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην πατρίδα του, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος απένειμε στο Δραγάση και στη μνηστή του " μετάλλεια στρατιωτικής αξίας ", ο δε Ελευθέριος Βενιζέλος " δίπλωμα τιμής και ευγνωμοσύνης του έθνους". Το 1914 ο Δραγάσης Παλαιολόγος επέστρεψε στη Γαλλία και άρχισε να εργάζεται στο νοσοκομείο Νεκέρ, βοηθός του καθηγητή Ντελμπέ.
Δεν πέρασε πολύς καιρός και τα τύμπανα του πολέμου άρχισαν πάλι να κτυπούν με την κήρυξη του Α' Παγκοσμίου πολέμου.
Ο Δραγάσης εγκατέλειψε για δεύτερη φορά την καρριέρα του στο Παρίσι και κάλεσε τους Έλληνες της Γαλλίας να πολεμήσουν στο πλευρό των Γάλλων, οργανώνοντας Ελληνικό τάγμα, το οποίο προσαρτήθηκε στη λεγεώνα των ξένων. Το Ελληνογαλλικό αυτό τάγμα πήρε μέρος σε πολλές μάχες, στο Βερντέν, Ιζέρ, Μάρνη, Υπρ, κ.ά., τη δε σημαία του την προσέφερε στο Hotel des Invalides στο Παρίσι, όπου βρίσκεται σήμερα στην αίθουσα των σημαιών.
Ο Δραγάσης Παλαιολόγος ήταν φανατικός βασιλικός, λάτρευε τον Κωνσταντίνο και θέλοντας να συμβάλει στην επαναφορά του στο θρόνο, συγκρότησε οργάνωση με την επωνυμία "Ελληνικόν αίμα", η οποία όμως αποκαλύφθηκε και τα μέλη της συνελήφθησαν και εξορίσθηκαν στη Βαρκελώνη, καταφύγιο τότε των Κωνσταντινικών. Eκεί κατέφυγε και ο Δραγάσης με τη σύζυγό του Ευγενία.
Όταν ο Κωνσταντίνος επανήλθε στο θρόνο τον Δεκέμβρη του 1920, ο Δραγάσης οργάνωσε στη Βαρκελώνη δεύτερο στρατιωτικό χειρουργείο με δικές του πάντα δαπάνες, για την περίθαλψη των μαχητών της Μικρασιατικής εκστρατείας. Το χειρουργείο είχε δύο σκηνές από εικοσιπέντε κλίνες η καθεμία, και με εντολή του αρχιστρατήγου Παπούλα το εγκατέστησε στο Εσκί-Σεχίρ ( Δορύλαιο ) όπου λειτούργησε μέχρι το 1922.
Ο Δραγάσης και στη Θεσσαλονίκη και στη Μικρά Ασία είχε στο χειρουργείο του χωριστό ωτορινολαρυγγικό τμήμα για τα τραύματα της κεφαλής, βοηθούμενος από τον αρχίατρο Βασίλειο Δεκάζο.
Όταν ο Ελληνικός στρατός άρχισε να υποχωρεί, εξακολουθούσε να εργάζεται στο φορητό χειρουργείο του, θεραπεύοντας τους πρόσφυγες, μέχρι την άφιξη των Τούρκων, οπότε αναγκάσθηκε να το εγκαταλείψει με όλο το υγειονομικό υλικό.
Ο Δραγάσης και η σύζυγός του Ευγενία έμειναν μέχρι την τελευταία στιγμή στο Εσκί-Σεχίρ και έπειτα από τετραήμερη πορεία, διανύοντας απόσταση 400 χιλιομέτρων, οδήγησαν χιλιάδες πρόσφυγες στο λιμάνι των Μουδανιών, για να επιβιβαστούν στα πλοία για την Ελλάδα. Ο αρχηγός στρατιάς της Μικράς Ασίας σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη δράση του στη ζώνη των επιχειρήσεων, του απένειμε το " Αριστείον Ανδρείας", ο δε διάδοχος Γεώργιος Β' του εξέφρασε την ευαρέσκειά του.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, στην αρχή στο Π. Φάληρο, στην τοποθεσία Ροδοδάφνη, και αργότερα στην οδό Ησιόδου 1, όπου διατηρούσε ιατρείο, περιθάλποντας κυρίως πρόσφυγες.
Το μεγάλο όνειρο του Δραγάση ήταν να κτίσει ένα νοσοκομείο αποκλειστικά για τους άπορους, που θα ήταν συγχρόνως φιλανθρωπικό ίδρυμα και επιστημονικό ερευνητικό κέντρο.
Το νοσοκομείο άρχισε να κτίζεται το 1931 με το όνομα " Η πόλις του Ελέους " σε δική του πευκόφυτη έκταση 25 στρεμμάτων, ΒΑ των Αθηνών, στο λόφο " Παναγία των Βλαχερνών ", κοντά στην Όμορφη Εκκλησιά, με προϋπολογισμό δεκατεσσάρων δισεκατομμυρίων δραχμών.
Η ιστορία του λόφου χάνεται στα βάθη των αιώνων. Η παράδοση αναφέρει ότι εκεί οι μέλισσες γέμιζαν με μέλι το στόμα του Πλάτωνα, όταν ήταν βρέφος. Στη σύγχρονη εποχή, οι Ιταλοί κατακτητές και οι Έλληνες αντάρτες στον εμφύλιο πόλεμο κατέστρεψαν το πευκόφυτο άλσος και το μετέτρεψαν σε χώρο εκτελέσεων. Εκεί δολοφόνησαν τη μεγάλη τραγωδό Ελένη Παπαδάκη.
Η αγορά του λόφου του ιδρύματος, ο εκβραχισμός και η ισοπέδωση δέκα στρεμμάτων, η κατασκευή υδραγωγείου 300 μέτρων, η μεταφορά χιλιάδων κυβικών μέτρων οικοδομικών υλικών, κόστισαν ένα εκατομμύριο λίρες Αγγλίας, από την προσωπική περιουσία του Δραγάση και της γυναίκας του, χωρίς καμμία κρατική βοήθεια.
Το κτίριο του νοσοκομείου ήταν Βυζαντινού ρυθμού, θα είχε επτά ορόφους με 1200 κλίνες και θα ήταν το μεγαλύτερο νοσοκομείο των Βαλκανίων αν ολοκληρώνονταν.
Μέχρι το 1940 είχαν ανεγερθεί τρεις όροφοι με 225 κλίνες και κατά τη διάρκεια της οκταετούς λειτουργίας του είχαν νοσηλευθεί 26600 ασθενείς, άποροι πρόσφυγες και εργάτες της Ν.Ιωνίας, του Περισσού, της Φιλαδέλφειας, της Καλογρέζας, του Ηρακλείου και του Γαλατσίου. Ο Δραγάσης τους παρείχε επί πλέον δωρεάν κατ`οίκον περίθαλψη και φάρμακα.
Το νοσοκομείο λειτουργούσε υπό την προεδρία του Δραγάση, με γραμματέα τη γυναίκα του Ευγενία. Επίτιμοι πρόεδροι ήσαν ο Μητροπολίτης Γεννάδιος Θεσσαλονίκης και ο Χρυσόστομος Αθηνών.
Πέντε μήνες μετά την εισβολή των Ιταλών στην Ελλάδα, η διοίκηση της Ρεάλ Ζανταρμερία της Αθήνας, διέταξε την παράδοση του νοσοκομείου με το υγειονομικό υλικό στον Ιταλό συνταγματάρχη της φρουράς Αγίων Αναργύρων,όπου τα πάντα λεηλατήθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Χαϊδάρι, τη Φιλαδέλφεια και το Χασάνι.
Όταν εξερράγη ο ανταρτοπόλεμος, μεγάλες ποσότητες οικοδομικού υλικού άρπαξαν οι αντάρτες, για να κατασκευάσουν οδοφράγματα και το Δεκέμβρη του 1944 οι περίοικοι πήραν ό,τι είχε απομείνει.
Μετά τη λήξη του πολέμου ο Δραγάσης ζήτησε από την κεντρική επιτροπή ανασυγκρότησης καταστραφέντων ιδρυμάτων κοινής ωφελείας κατά τη διάρκεια της κατοχής, δάνειο δεκατεσσάρων δισεκατομμυρίων δραχμών για την επισκευή του νοσοκομείου, αλλά δεν του εδόθη. Ο Δραγάσης Παλαιολόγος έφυγε από τη ζωή το 1959, μόνος, πικραμένος και απογοητευμένος. Η γυναίκα του Ευγενία είχε πεθάνει το 1942.
Φωτογραφίες
Πρώτη Δημοσίευση: Περιοδικό "συλλογές", έτος 31ο, τεύχος 341, Δεκέμβριος 2013, σελ. 1411-1416
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.