ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΒΑΡΔΑΛΑΚΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΒΑΡΔΑΛΑΚΗ

Του Εμμ.Ε.Βαρδαλάκη

Η καταγωγή της οικογένειας Βαρδαλάκη είναι από τον Αγ.Ιωάννη Σφακίων. Από διηγήσεις Σφακιανών, αλλά και από οικογενειακή παράδοση έχουν διασωθεί κάποια στοιχεία όπως το ότι υπάρχει τοποθεσία «του Βαρδαλά το κατάλυμα» το οποίο είχε αφήσει αυτός που έφυγε σε μια φτωχή γυναίκα για να ακούγεται το όνομά του. Επίσης έχει διασωθεί η ωραία ιστορία που έχει διηγηθεί ο Ι.Κατσίγιαννης από την Ανώπολη:
«Μια φορά είχαν πάει κυνήγι στα αγρίμια και ήτο και ένας Βαρδαλάς μαζί. Όταν σκότωσαν ένα αγρίμι, ο Βαρδαλάς ο οποίος έστεκε σε θέση που δεν μπορούσε να το πετύχει φώναξε "εγώ το σκότωσα!" (για να πάρει μερίδιο προφανώς). Όταν οι άλλοι απορημένοι τον ρώτησαν πως γίνετε από εκεί που στέκεις, τους απάντησε: "Εμένα η λαζαρίνα μου τσοι παίζει απογυριστές!" Και έτσι έμεινε στην παράδοση των χωριών μας του Βαρδαλά η λαζαρίνα!. » (Η λαζαρίνα είναι εμπροσθογεμές όπλο που χρησιμοποιούσαν τότε).
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι κάποιοι κλάδοι της οικογένειας υπάρχουν εντός και πιθανόν και εκτός Κρήτης με άλλο επίθετο.

Η σπηλιά των Βαρδαλάδων στο Χαρέη

Τις πρώτες δεκαετίες του 1800 η οικογένεια εγκατέλειψε τον Άη-Γιάννη και εγκαταστάθηκε σε μια σπηλιά στην τοποθεσία Χαρέη ανάμεσα στη Τρυπητή και τη Σούγια, λίγο πιο πέρα από την εκκλησία του Αγ.Αντωνίου. Στην περιοχή του Χαρέη σώζονται κάποια κτίσματα, ελιές και πεζούλες. Μέσα στη σπηλιά υπάρχουν πετρόκτιστα χτίσματα που χρησίμευαν ως δωμάτια και μια μεγάλη πέτρα που χρησίμευε ως τάβλα. Όλη η περιοχή εκείνη ονομάζεται Άνω και Κάτω Βαρδαλάδω και σώζονται ακόμη τα τοπωνύμια «του Βαρδαλά τ’ αλώνι», «του Βαρδαλά η σταλίχτρα» και φυσικά του «Βαρδαλά ο σπήλιος» (ή των Βαρδαλάδων).





Στη σπηλιά ζούσαν εννιά αδέρφια και μια κοπέλα που αργότερα παντρεύτηκε στη Λειβάδα Σελίνου. Επίσης το μικρότερο από τα αδέρφια είχε βαπτιστεί στο κοντινό χωριό Λιβαδάς. Η διαμονή της οικογένειας εκεί τελείωσε όταν μια μέρα ένοπλοι Τούρκοι οδηγήθηκαν στην περιοχή προκειμένου να τους εξοντώσουν.
Ο Τούρκος έπαρχος Σελίνου ο οποίος έδρευε στη Κάντανο, μετά από πληροφορίες που του δόθηκαν θεώρησε τους Σφακιανούς που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή επικίνδυνους και διέταξε την εξόντωσή τους.
Εκυκλώσαν τότες οι Τούρκοι την περιοχή και άρχισαν την επίθεση. Μετά από μάχη από τους 9 αδερφούς κατάφεραν τελικά να γλιτώσουν μόνο δύο. Από αυτούς ο ένας πήγε στη Λειβάδα(κοιν.Ροδοβανίου) Σελίνου όπου είχε παντρευτεί προηγουμένως η κοπέλα που ήταν θεία του η αδερφή του. Ο άλλος πήγε στον Κουφό Κυδωνίας όπου άλλαξε το επίθετό του από Βαρδαλάκης σε Μάρακας. Απόγονοί του υπάρχουν μέχρι σήμερα, στον Κουφό ο Βασίλης Γ.Μάρακας, στα Χανιά και στην Αγγλία.

Το ριζίτικο τραγούδι που ακολουθεί αναφέρεται στα γεγονότα αυτά και είναι σύνθεση Κωνσταντίνου Ι.Βαρδαλάκη, επιφανούς μέλους της οικογενείας ο οποίος επανειλημμένως έχει τιμηθεί από κρατικούς και εκκλησιαστικούς φορείς για τη συμβολή του στην ιεροψαλτική και την παράδοση. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει δε στο ότι έχει διασώσει πολλά στοιχεία της οικογένειας

Παιδιά κι ηντά ‘ναι οι μπαλωτές στου Λιβαδά πιο πέρα,
οι Τούρκοι εκυκλώσανε το σπήλιο στο Χαρέη
εννιά αδερφούς απ’ τα Σφακιά τους λέγαν Βαρδαλάδες
Σκληρή μάχη εδώσανε ενάντια των Τούρκων
μα σκοτωθήκαν οι επτά και δύο εγλιτώσαν
Που μπόρεσαν και φύγανε.




Λειβάδα
Αυτός που εγκαταστάθηκε στη Λειβάδα (στα μέσα του 1800) έκαμε δύο γιούς τον Παναγιώτη και τον Γεώργιο οι όποιοι διακρίθηκαν για τη δράση τους κατά των Τούρκων. Κυρίως ο Παναγιώτης για τον οποίον γνωρίζουμε από οικογενειακή παράδοση ότι μαχόταν με πάθος του Τούρκους και αποτελεί και θρύλο της οικογένειας. Σύμφωνα με αναφορές στην Ιστορία της Κρήτης του Π.Κριάρη αλλά και του Ι.Μουρέλλου ο Π.Βαρδαλάκης ήταν με τους «πρώτους περί τον Κριάρην» στη θρυλική πρώτη μάχη της επαναστάσεως του 1866 στο Σταυρό Καντάνου.
Για τον Γεώργιο έχει διασωθεί πιστοποιητικό που αναφέρει ότι τιμήθηκε με το βαθμό του πεντακοσιάρχου στην επανάσταση του 1866 και οπλαρχηγού σε αυτήν του 1877.



Ο Παναγιώτης απεβίωσε περί το 1883 και δεν μπορεί να έβγαλε παρόμοιο πιστοποιητικό (τα οποία εκδοθήκαν επί Κρητικής πολιτείας).

Στη Λειβάδα υπάρχουν ακόμη τα σπίτια των αδερφών τα όποια έχουν ανακαινιστεί από τον τωρινό ιδιοκτήτη. Διασώζονται επίσης τα τοπωνύμια «του Βαρδαλά ο λάκκος» και «Του Βαρδαλά τα πεζούλια».

Εγκατάσταση της οικογένειας στην Κάντανο

Μετά το θάνατο του Παναγιώτη ο Γεώργιος Βαρδαλάκης πήρε τα παιδιά του καθώς και τον ανιψιό του Αντώνη που ήταν μόλις 3 χρονών και εγκαταστάθηκαν στην Κάντανο. Ήταν η εποχή που οι Τούρκοι είχαν αρχίσει να φεύγουν από τα χωριά και να πηγαίνουν στις πόλεις. Εκεί εγκαταστάθηκαν στον οικισμό Σιδεριανά . Στην εκκλησία Αγ.Κυριακής σώζεται εικόνα στο τέμπλο με αφιέρωση Γεωργίου Βαρδαλάκη και ημερομηνία Νοέμβριο του 1884. Μέχρι το 1900 αγοράζοντας κτήματα από τους Τούρκους που φεύγανε είχε καταφέρει να γίνει ο πρώτος κτηματίας της Καντάνου. Ο Γεώργιος με σύζυγο την Αικατερίνη Κασσελάκη από τον Αγριλέ είχε τρία παιδιά την Αντωνία, τον Κωνσταντίνο και τον Παναγιώτη. Ο Κωνσταντίνος Γ.Βαρδαλάς αργότερα διακρίθηκε ως πρόεδρος της κοινότητος ιδίως κατά την εισβολή των Γερμανών όταν στη σύσκεψη που έγινε στο λόφο τον δικαστηρίων αποφάσισε να αντισταθεί η Κάντανος στους εισβολείς και με αυτόν συμφώνησαν και όλοι οι παρευρισκόμενοι με αποτέλεσμα τη μετέπειτα καταστροφή της Καντάνου.



Κωνσταντίνος Γ.Βαρδαλάκης με τον υιό του Δημητρη -~1913



Στην μάχη στο φαράγγι της Καντάνου που ακολούθησε πολέμησε ο Βαρδαλογιάννης και ο Βαρδαλογιώργης γιοι του Κωστή. Επίσης στην μικρασιατική εκστρατεία ο Γιάννης τιμήθηκε με αριστείον ανδρείας. Αργότερα διετέλεσε και αυτός πρόεδρος της κοινότητος Καντάνου. Ο Κωστής είχε επίσης τα παιδιά Δημήτρη(διετέλεσε πρόεδρος της κοινοτήτας Καντάνου επίσης), Μιχάλη και Μαρίκα, γεννηθείς από το 1898 μέχρι το 1906.


Αντώνιος Π. Βαρδαλάκης 1880-1911

Ο Αντώνιος Βαρδαλάκης γιος του Παναγιώτη και της Σταυρωτής Κουκουτσάκη, μεγάλωσε με το θείο του Γιώργη, όταν ενηλικιώθηκε πήρε σύζυγο την Όλγα Λαμπουσάκη και έκανε 5 παιδιά την Αργυρένια, τον Εμμανουήλ την Αγγελική την Μαρία και την Αντωνία που γεννήθηκε λίγες μέρες μετά το θάνατο του Αντώνη το 1911. Ο Εμμανούηλ από τα πιο διακεκριμένα μέλη της οικογένειας εγκαταστάθηκε στον Πειραία τη δεκαετία του 1920 όπου και διέπρεψε στο εμπόριο. Εκεί ερωτεύτηκαν με την Ευγενία Μιζάρα κόρη του πλουσιοτάτου εμπόρου του Πειραιώς και μετέπειτα ευεργέτη του ελληνικού κράτους Γεωργίου Μιζάρα. Βέβαια η οικογένεια της ήταν ανένδοτη στον ερωτά τους. Τελικά αναγκάστηκε να την απαγάγει από το σπίτι του πατέρα της με τη βοήθεια του οδοντιάτρου Μαρματάκη και κατάφεραν να παντρευτούν παρά τις ισχυρές ενστάσεις του πατέρα της. Η ιστορία αυτή είχε γίνει θέμα στις Αθηναϊκές εφημερίδες και ο Βαρδαλομανώλης θρύλος στην Κάντανο.
Αργότερα στις μέρες τις ακμής του, υποδεχόνταν με παρομοιώδη φιλοξενία στο σπίτι του όποιον Καντανιώτη ερχόταν στον Πειραιά. Απεβίωσε το 2009 σε ηλικία 103 ετών. Έζησε τα χρόνια που δεν κατάφερε ο παππούς του και ο πατέρας του που πέθαναν νεότατοι…

Σήμερα τα μέλη της οικογενείας μένουν στην Κάντανο, στα Χανιά και στον Πειραιά.

Παρακαλώ θερμά όσους έχουν στοιχεία ή πληροφορίες σχετικές με την οικογένεια να επικοινωνήσουν μαζύ μου.

Mail Εμμ.Ε.Βαρδαλάκης