ΒΡΥΤΣΑΚΗΣ - ΣΤΟΥΜΠΕΛΗΣ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΕΙΟΝ
Η ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΑ
ΜΙΛΤ. ΒΡΥΤΣΑΚΗ ΚΑΙ ΧΑΡ. ΣΤΟΥΜΠΕΛΗ
ΕΝ ΗΡΑΚΛΕΙΩ ΚΡΗΤΗΣ

Από δημοπρασία

ΚΡΗΤΙΚΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗ

ΜαντολινάρηδεςΧωροφύλακες.

Φωτογραφία του Ι. Ε. Γλυστρίδη, Ρέθυμνον,
Αναρτήθηκε στην ομάδα του ΦΒ Ρλληνική Χωροφυλακή (1933-1984). Ανήκει στον Γιάννη Καρτεράκη (μεταξύ των εικονιζομένων είναι και ο συνώνυμος παππούς του.

Εκτός από τον μαντολινάρη εικονίζεται κι ένας λυράρης.
Αναρτήθηκε στην ομάδα του ΦΒ Χανιά Παλιές Φωτογραφίες - Hania Old Photos

Γ. Χ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΧΑΝΙΩΝ

Φωτογραφία του Γ. Χ. Δημητριάδη (από το ebay)

Ο Γ. Χ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ είχε συνεργαστεί με τον Γ. Ν. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟ. Βλ ΕΔΩ

ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. ΑΝΩΠΟΛΗ - ΚΑΤΩΠΟΛΗ

Ανώπολη - Κατώπολη, εβδομηνταδυό χιλιάδες.

ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Μια φορά η γι-Ανώπολη ήτονε μεγάλη πολιτεία, πολιτεία μεγάλη. [...]. Λένε πως "Ανώπολη - Κατώπολη εδομηνταδυό χιλάδες", η γι-Ανώπολη τάξε μαζύ με την Κατώπολη, το Λουτρό, είχανε μια φορά εβδομηνταδυό χιλιάδες ψυχές.
-- Παύλος Παύλου Χατζηπολάκης, Ανώπολη.

Παραλλαγές:
Η γ-Ανώπολη κι η Κατώπολη μι φορά, λέει, είχαν εβδομηνταδυόμισυ χιλιάδες .... και φαίνουνται τα καταλύματα ....
-- Παύλος Γεωργίου Κριαράς (Τωρόπολος)

Ανωπολη - Κατώπολη, εξηνταδυό χιλιάδες.
-- Βαγγέλης Βαγγ. Γουμενάκης, Αργουλές Σφακίων.

ΓΡΑΠΤΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Η πρώτη γραπτή αναφορά υπάρχει στον Robert Pashley (Travels in Crete, vol. II, p. 192-3. London 1837). Αλλά ο Pashley παρερμήνευσε αυτό που γράφει πως άκουσε από τους Ανωπολίτες, ότι δηλ. οι δύο πόλεις είχαν "72 000 ασχέρι" και μεταφράζει το ασχέρι (ασκέρι) ως troops (στρατός,στρατεύματα). Η λέξη ασκέρι είναι τούρκικη (asker) και σημαίνει κυριολεκτικά ο στρατός αλλά και μεταφορικά "πολύ πλήθος" (Ιδ. Παπαγρηγοράκης, Συλλογή Ξενογλώσσων Λέξεων της Ομιλουμένης εν Κρήτη. Χανιά 1952, σελ. 77).

Η Δάφνη Γ. Γόντικα στην μετάφραση του Robert Pashley, Ταξίδια στη Κρήτη Β', Ηράκλειον 1991, σελ. 139, αφήνει το "ασχέρι" ασχολίαστο.

Ο Γρηγόριος Παπαδοπετράκης, Ιστορία των Σφακίων, Εν Αθήναις 1888, σελ.15, παραλαμβάνοντας προφανώς από τον Pashley, παραβλέπει ότι ο Pashley μιλεί για προφορική παράδοση που άκουσε από τους κατοίκους, και γράφει "... ελέγετο δ' Ανώπολις κατ΄αντίθεσιν της κάτω πόλεως του Φοίνικος, καθ'μ όλην δε την εποχήν της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής κυριαρχίας ήκμαζον και ο πληθυσμός αυτών υπερέβαινε τας 70 χιλιάδας.."

Αναφορές από νεώτερους συγγραφείς, οι οποίοι παραλαμβάνουν κυρίως από τον Παπαδοπετράκη και λίγοι από την προφορική παράδοση.
"Ανώπολις.... ανεπτύχθη σπουδαίως κατά την αρχαιότητα και ιδία κατά τους χρόνους της βυζαντινής και ρωμαϊκής κυριαρχίας αριθμούσα μετά του επινείου της 70 χιλ. κατοίκους"
-- Α. Χ. Μακριδάκης, Τουριστκός Οδηγός της Πόλεως των Χανίων και της Υπαίθρου του Ν. Χανίων, (Χανιά 1959), σελ. 13
Παρακάτω μνημονεύει την προφορική παράδοση:
"Εις Ανώπολιν τοποθετείται η ομώνυμος αρχαιοτάτη πόλις με κυκλώπεια τείχη, πολυάνθρωπος και κατά το και σήμερον λεγόμενον : Ανώπολις Κατώπολις, εξηντατρείς χιλιάδες"
-- Μακριδάκης ό.π. σελ. 63. Αναδημοσιεύτηκε το κείμενο για τα Σφακιά με τίτλο "Σφακιανός σημαίνει ελεύθερος άνθρωπος" στην εφημερίδα "Τα Σφακιά", αριθ. 9, Αθήνα, Πρωτοχρονιά 1967, σελ. 3

"... υπήρξεν εποχή που η Ανώπολις και ο Φοίνικας, το επίνειον αυτής, είχον πληθυσμόν περί τας 70 χιλ."
-- Ιωσήφ Ανδρ. Παπαδόπετρος, Όσα δεν σβήνει ο χρόνος... Ρέθυμνον 1963. σελ. 91-92

"Ο υποκείμενος Φοίνιξ και η Ανώπολις απετέλουν μίαν πόλιν, ήτις επί ρωμαϊκής εποχής ηρίθμει 70 χιλ. κατοίκους (!) εξ ου και η νυν σωζομένη τοις επιχωρίοις φράσις ¨Ανώπολις - Κατώπολις, 72 χιλιάδες" (ενν. κατοίκους)"
-- Ανδρέας Π. Χατζηπολάκης, Αι περί τα Δ. Σφακιά ακμάσασαι Ελληνικαί ή μή πόλεις. Μαθητικοί Ορίζοντες [Α' Γυμνασίου Αρρένων Χανίων], Έτος 1ον, Αριθμός 6, Δεκέμβριος 1968, σελ. 11.

"Because of its position and the near-by harbour of Phoenix, Anopolis flourished under the Romans and the Byzantine period, with its suburbs and dependencies, it is claimed to have numbered seventy thousand inhabitants at its peak"
-- John Bowman, Travellers's Guide. Crete. London, Jonathan Cape, 1972, p. 227.

"Η Ανώπολη έφτασε κάποτε τις 70000 ψυχές...."
-- Μιχάλης Χουρδάκης, Σφακιά: Το απάτητο κάστρο της Κρητικής λεβεντιάς. Κρήτη, τεύχος 25, Αθήνα, Δεκέμβριος 1975, σελ. 54.

"Η Ανώπολη είχε κάποτε 70000 ψυχές."
-- Μιχάλης Χουρδάκης, "Άντρες τα ρίζουν τα Σφακιά...". Κρήτη, τεύχος 32, Αθήνα, Ιούλιος 1976, σελ. 14.

"Λένε πως κάποτε η Ανώπολη και η Κατώπολη των Σφακιών, μονάχα αυτές, είχαν 35000 ψυχές. (εννοείται η καθεμία, και οι δυο μαζύ 70000 ?). Ήταν αυτές που περισσά δόξασαν την Κρήτη, ήταν αυτές που έκαναν τα Σφακιά άπαρτο κάστρο του νησιού, αυτές που κράτησαν άσπιλη, άχραντη κι αμόλυντη την ιδέα της Λευτεριάς."
-- Κώστας Λιάπης, Γοργόνα Κρήτη. Αθήνα, Πύλη 1978, σελ. 60.

"Στην εποχή του Στράβωνα Ανώπολη και Φοίνικας έχουν -απίστευτη πληροφορία!- γύρω στις εβδομήντα χιλιάδες ψυχές."
-- Γιώργης Μανουσάκης, Οδοιπορικό των Σφακιών. Αθήνα, Κέδρος 1980, σελ. 112 - 113.

"Στην Τουρκοκρατία Ανώπολη - Κατώπολη είχαν 75000 κατοίκους."
-- Γιάννης Θεοδωράκης, Σφακιά: Υπάρχουν για το κράτος; Ριζοσπάστης, Αθήνα, Νέα Περίοδος 2777/3 - 12 - 1983, σελ. 7.

".... η παράδοση μάς διέσωσε: Ανώπολη - Κατώπολη (Φοίνιξ) 72000 κάτοικοι."
-- Ν. Ι. Γεωργακάκης, Εκπολιτιστικός Σύλλογος Λιβανιανών Σφακίων. Τα Σφακιά, αριθ. 47, Αθήνα Αύγουστος 1986, σελ. 4.

"Ανώπολις, όπου και το σημερινό χωριό. Αριθμούσε μετά του Φοίνικος 70 χιλιάδες κατοίκους."
-- Στρατής Στρατίκος. Εις: Πάρις Στ. Κελαϊδής, Ο αιωνόβιος Στρατής Στρατίκος από τα Σφακιά. Αθήνα 1988, σελ. 20.

"Και ο πληθυσμός της επαρχίας μας ήταν πολύ μεγάλος. Μόνο η Ανώπολη και η Χώρα, έχω ακούσει πως είχαν 72000 κατοίκους."
-- Στρατής Φυντικάκης, Όλοι οι Σφακιανοί να δώσουν τα χέρια. Τα Σφακιά, αριθ. 56, Αθήνα Χριστούγεννα1989, σελ. 8.

Και μία με αόριστη με μη αριθμητική αναφορά: "[Η Ανώπολη] Ήταν πολυάνθρωπη και είχε λιμάνι τον Φοίνικα..."
-- Στέργιος Γ. Σπανάκης, Κρήτη Β'. Δυτική Κρήτη. Τουρισμός - Ιστορία - Αρχαιολογία. Ηρλακλειον Κρήτης, Έκδοσις Βαγγέλη Αντ. Σφακιανάκη, Χ.Χ., σελ 52

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Η ονομασία Κατώπολις δεν παραδίδεται από καμμία ιστορική πηγή, αλλά από την παράδοση.
2. Το λιμάνι της Ανώπολης ήταν το Λουτρό και όχι ο Φοίνικας.
3. Τα περί Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής είναι αυθαίρετα.
4. Ο αριθμός 72000 (και οι παραλλαγές 70000 κλπ) είναι τυπικός αριθμός πλήθους, που τον βρίσκουμε σε πολλές Ελληνικές παραδόσεις (και σε άλλες Ανωπολίτικες)

Η ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ"
Αντρέας Π. Χατζηπολάκης, ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. ΑΝΩΠΟΛΗ - ΚΑΤΩΠΟΛΗ 1ον. Χανιώτικα Νέα 6745/17 - 3 - 1990, σελ. 11.

Αντρέας Π. Χατζηπολάκης, ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. ΑΝΩΠΟΛΗ - ΚΑΤΩΠΟΛΗ 2ον. Χανιώτικα Νέα 6746/18 - 3 - 1990, σελ. 9.

Αντρέας Π. Χατζηπολάκης, ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. ΑΝΩΠΟΛΗ - ΚΑΤΩΠΟΛΗ 3ον. Χανιώτικα Νέα 6748/21 - 3 - 1990, σελ. 14.

ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ:
Για την Φοινίκη της Ηπείρου:
"Κατά τους πρώτους χρόνους της Τουρκοκρατίας φαίνεται ότι η πόλις διεσώζετο και είχεν αξιόλογον πληθυσμόν, αν κρίνωμεν από την μέχρι της σήμερον σωζομένην παροιμίαν εις την επαρχίαν Δελβίνου "Φοινίκη Φοινικόπουλον με πεντακόσιαις Μάραις", από την οποίαν συνάγεται ότι η πόλις είχεν άλλοτε 500 γυναίκας ονομαζομένας Μαρίας"
-- Νίνα Ι. Σακκά, Η Φοινίκη. Εις: Η Βόρειος Ήπειρος. Λεύκωμα Μαθητριών ΣΤ' Τάξεως (Τμήμ. Α') Τοσιτσείου Αρσακείου Αθηνών Σχολ.Έτους 1958 - 59, επιμελεία του καθηγητού Νικολάου Κ. Παπαδοπούλου. (Αθήναι 1959), σελ. 164.

Για την Νικόπολη Ηπείρου:
"Εντός ολίγων ετών η Νικόπολις κατέστη μία εκ ων μεγαλυτέρων πόλεων του αρχαίου κόσμου, αφού ο πληθυσμός της υπολογίζεται ότι έφθανε την εποχήν εκείνην τις 300000.""
-- Νικόλαος Β. Λώλης, Τόποι και Θρύλοι της Ηπείρου. Αθήναι 1961, σελ. 70.

Για την Υπάτη:
"Η Υπάτη είναι αρχαιοτάτη πόλις.... Ηρίθμει άλλοτε 60000 κατοίκων..."
-- Χρήστος Κ. Καψάλης, "Γύρος της Ελλάδος" Ακρόπολις, τεύχος 2, Φεβρουάριος 1936, σελ. 83. = Περιοδικό "Υπάτη", τεύχ. 17-19 (Ιουν. 1987 - Ιούνιος 1988), σελ. 109.

Για την Ελάτεια:
".... κατά διασωθείσαν μέχρι σήμερον παράδοσιν, από γενεάς εις γενεάν, η Ελάτεια είχε πληθυσμόν 72000 κατοίκων και είχον εν αυτή ανεγερθή 72 ναοί."
-- Λουκάς Δ. Τσολάκος, Αρχαία και Νεωτέρα Ιστορία Ελατείας Λοκρίδος, Αθήναι 1977, σελ. 23.

Για την Ίο:
".... νήσον (Ίον) κατοικηθείσαν κατά την αρχαίαν εποχήν εξ 70 χιλιάδων κατοίκων."
-- Ευάγγ. Κ. Κωστόπουλος, Ιστορική Συλλογή της Νήσου Ίου. Έκδοσις Πρώτη, Αλεξάνδρεια 1909, σελ. 69.

Antreas P.Hatzipolakis

ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. Η ΓΑΥΔΟΠΟΥΛΑ

Η Κρητική νησίδα Γαυδοπούλα.

1. ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

Δημοσίευμά μου στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα.
Αντρεας Π. Χατζηπολάκης, ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. Η ΓΑΥΔΟΠΟΥΛΑ 1ον. Χανιώτικα Νέα 6595/10-9-1989, σελ. 7 και 10.

ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ
-- Έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος
-- Για τη δροσιά στη νησίδα:
Ώστε να ΄ναι δρόσος στσ' Αγκαθωπής τον Λάκκο είναι και στη [Μικρή] Γαύδο.
Αγκαθωπή είναι τοποθεσία στα Λευκά Όρη (πάνω από την Ανώπολη)
Πληροφορητής: Μανούσος Κοντορίνης, Ανώπολη.

-- "Του Άη Γιωργιού οι Πατές" στην τοποθεσία Λούματα (τα)

-- Την παράδοση του Αγίου Γεωργίου και της Γαυδοπούλας έχει δημοσιεύσει κι ο Αντώνης Πλυμάκης, Σφακιανοί Θρύλοι. Ο Άι Γιώργης σώζει την Γαυδοπούλα. Χανιώτικα Νέα 21-4-1993, σελ. 5

Αντρεας Π. Χατζηπολάκης, ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. Η ΓΑΥΔΟΠΟΥΛΑ 2ον. Χανιώτικα Νέα 6596/12-9-1989, σελ. 5.

ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ
-- Την ιστορία με τον Τσέγκα την γράφει και στο βιβλίο του ο Αθα. Δεικτάκης, Γελάτε Κρητικά!. Καστέλλι Κισάμου 1994, σελ. 10-11
-- Την ίδια ιστορία, αλλά για την Μεγάλη Γαύδο, γράφει ο Κων. Ε. Αλιφιεράκης, Ο Γυρισμός. Εις: Ιδίου, Διαλεκτές Μαντινάδες απ' όλη την Κρήτη. Ηράκλειο Κρήτης 1967, σελ. 165-166:
Το έχει φαίνεται το μέρος αυτό[ = η Γαύδος]. Κάποτε και πριν κτισθή το εξοχικό τούτο είχαν εξορίσει έναν μεθύστακα οι δικοί του εδώ για να λησμονήση το ποτό. Μια φουρτίνα όμως του φιλοδώρησε μια μεγάλη βαρέλα κρασί ενός ναυαγίου. Οπότε το πείραμα απέτυχε και η επιστροφή συντελέστηκε.
-- Και ανέκδοτο σε βίντεο του Στάθη Μονιάκη. YOUTUBE

2. ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΚΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ

Τα έγγραφα αυτά που αφορούν στην Γαυδοπούλα ανάρτησε ο Στέλιος Ελευθ. Τσιριντάνης στο Facebook.
1. 1750

2. 1794

3. 1251 μουσουλμανική χρονολογία = 1835

4. 1836

5. 1838

Antreas P. Hatzipolakis

ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. ΠΟΛΙΑΝΟΙ - ΑΝΤΡΟΥΛΙΔΟΠΟΛΟΣ

ΟΙ ΠΟΛΙΑΝΟΙ

Η Ανωπολίτικη οικογένεια των Πολιανών είναι υποκλάδος της μεγάλης οικογένειας των Βλάχων (από άλλο υποκλάδο καταγόταν ο Δασκαλογιάννης).
Η οικογένεια διασπάστηκε ονοματολογικά σε οικογένεια Χατζηπολάκη και Πολαναγνωστάκη. Ο Ιωάννης Πολάκης [προπάππους μου] έγινε Χατζής και ονομάστηκε Χατζή Ιωάννης Πολάκης --> Ιωάννης Χατζή Πολάκης --> Ιωάννης Χατζηπολάκης. Ως Χατζή Πολάκη τον βρίσκουμε να έχει εκλεχθεί δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Ανωπόλεως στις εκλογές του 1879 (από ΕΔΩ

Δεν γνωρίζω ποιός ήταν ο Αναγνώστης Πολάκης, που από αυτόν επήρε το όνομα η οικογένεια Πολαναγνωστάκη. Πάντως ήταν γνωστή και με το αρχικό Πολάκης, όπως βλέπουμε σε μια φωτογραφία, που έστειλε ένας τον μεσοπόλεμο στον Νταμουλή Πολαναγνωστάκη, τον οποίο αποκαλεί Δαμουλή Πολάκη (Η φωτογραφία ΕΔΩ)

Γενάρχης της οικογένειας των Πολιανών θεωρείται ο Αντρουλιδόπολος = Πόλος του Αντρουλή = Παύλος του Αντρέα. Οι απόγονοί του είχαν πάρει το επώνυμο Ανδρουλιδοπολάκης, που συντομεύτηκε σε Πολάκης. Ενα οικογενειακό μου κειμήλιο (φυλαχτάρι του 1798) φέρει το όνομα του Γεωργίου Ανδρουλιδοπολάκη (δεν γνωρίζω αν ήταν γιος ή εγγονός του Αντρουλιδόπολου)

Για τον Αντρουλιδόπολο είχα γράψει ένα άρθρο σε τρεις συνέχειες στην εφημερίδα ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ

Ο ΑΝΤΡΟΥΛΙΔΟΠΟΛΟΣ
Ανδρέας Π. Χατζηπολάκης, ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. Ο ΑΝΤΡΟΥΛΙΔΟΠΟΛΟΣ 1ον. Χανιώτικα Νέα 6624/14 - 10 - 1989, σελ. 10

Ανδρέας Π. Χατζηπολάκης, ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. Ο ΑΝΤΡΟΥΛΙΔΟΠΟΛΟΣ 2ον. Χανιώτικα Νέα 6624 (διάβαζε 6625)/15 - 10 - 1989, σελ. 9

Ανδρέας Π. Χατζηπολάκης, ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ. Ο ΑΝΤΡΟΥΛΙΔΟΠΟΛΟΣ 3ον. Χανιώτικα Νέα 6626/17 - 10 - 1989, σελ. 5

Προσθήκες
Ένα άλλο παράδειγμα αρχηγού πατριαρχικής οικογένειας:
Θυμήθηκε τον παππού του.... Ωστόσο μεγάλωσαν τα δέκα παιδιά που τούχε γεννήσει η γυναίκα του.... και μόλις έφτανε ένα-ένα είκοσι χρονών το πάντρευε... Είχε εξήντα πέντε εγγόνια και τριάντα πέντε πρώτα ανήψια...
Μύρων Ρεθυμνιωτάκης, Ωδή στην αγάπη. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέδρος 1962, σελ. 52-53
O Αισώπειος μύθος συμπυκνωμένος σε παροιμία:
Μια βέργα μόνη της λυγίζει, πολλές μαζύ όχι.
Πολυχρόνης Νταλάσης, Ήθη κι Έθιμα Θεσσαλονίκης. Λαϊκές Παροιμίες. Μετέωρα [Τρικάλων], Χρόνος 28ος - τεύχος 188-193, Δεκέμβριος 1974, σελ. 145.
Αναπαράσταση του μύθου στην Ελληνική κινηματογραφική ταινία του Βασίλη Γεωργιάδη σε σενάριο Ν. Φώσκολoυ "Το χώμα βάφτηκε κόκκινο"(παραγωγής 1966)
Ο πατέρας (Μάνος Κατράκης) δίνει στον γιο (Γιάννη Βόγλη) μια γκλίτσα και του λέει να τη σπάσει. Αυτός την έσπασε εύκολα. Μετά του λέει να σπάσει και τα δυο κομμάτια της μαζύ. Προσπαθεί, αλλά ματαια. Τότε του λέει:
-- Να θυμάσαι πάντα ότι μιά βέργα σπάει εύκολα....

Mail Antreas P. Hatzipolakis