Η
Θάλεια Καλλιγιάννη στο βιβλίο της
"Περίπατοι στους Τόπους των Παραμυθιών και των Θρύλων. Τι είδα - Τι άκουσα - Τι έγραψα στην Κρήτη. Αθήνα 1966"
γράφει ένα μοιρολόι, που είπε μια μάνα στα Μυριοκέφαλα το 1860, για την ζωντανή κόρη της, που την απήγαγε ένας και την διακόρευσε ("της έσπασε την σφυρίχτρα" (*)) με σκοπό να την εξαναγκάσει να τον παντρευτεί. Η δυστυχής μάνα κάλεσε Σφακιανούς για να την αναζητήσουν, αλλά αυτοί αφού έφαγαν κι ήπιαν δεν "ρώτησαν"(ενδιαφέρθηκαν) για την κόρη.
«Χρόνους εικοσιδυό, κερά μου,
σου ‘κανα τα προικιά σου, Βεργενιά μου,
για να σου πάρω ‘να γαμπρό, κολώνα μου,
που να ΄χει μιαν αξία, παχνοχιόνα μου.
Κρίμας τα μανταλώματα, κερά μου,
απού ‘κανα τση πόρτας, Βεργενιά μου.
Ο κερατάς ο Ζώπιος, κερά μου,
ήρθενε και σε πήρε, κοπελιά μου.
Στου Κεντουλά σε πήγε-νε, κερά μου,
κι έσπασε τη σφυρίχτρα, Βεργενιά μου.
Μα να μηνύσω θέλω ΄γώ, κερά μου,
να ‘ρθουνε τα Μπουχλάκια, μορφονιά μου.
Ήρθανε κι οι Μπουγιουκάληδες, κερά μου,
και το Μανουσελάτο, Βεργενιά μου,
κι εσφάξαν τα γουρούνια μας, κερά μου
κι εκάτσαν και τα φάγαν, κοπελιά μου.
Κι απόεις εμισέψαν, παχνοχιόνα μου,
και σένα δε ρωτήσανε, παγώνα μου.»
Για το μοιρολόι αυτό έγινε λόγος σε εισήγηση (Κώστας Μουτζούρης Θρηνητικά δίστιχα (μαντινάδες) - μοιρολόγια και ένα ‘ιδιότυπο’ μοιρολόι ) σε συνέδριο για μοιρολόγια που έγινε στ' Ανώγεια, αλλά δεν έχω τα Πρακτικά του Συνεδρίου. στα οποία παραπέμπει η Ειρήνη Σολωμού στη διπλωματική εργασία της «Οι αντιλήψεις για τον θάνατο στα ελληνικά μοιρολόγια»
(*)
Το αιδοίο ως "σφυρίχτρα" και στην εξής ιστορία:
Ένας λυράρης, ονόματι Γλεντούσης, είχε πάει να κοιμηθεί μια νύχτα κάτω από μια συκιά. Λιγα μέτρα πιο πέρα, δυο γυναίκες, μια μικρή και μια μεγάλη, ούρησαν χωρίς να τον αντιληφτούν. Την άλλη μέρα σε γλέντι είπε για το περιστατικό την μαντινάδα :
-- Επήγα για να κοιμηθώ σε μιαν εσκιά την νύχτα,
δεν μ' άφηκε να κοιμηθώ η έρμη ντω σφυρίχτρα!
-- Τον κερατά άκουσέ μας, είπε η μικρή στο άκουσμα της μαντινάδας. Κι ο λυράρης, που το άκουσε, είπε μιαν άλλη μαντινάδα:
-- Πες με, μικρή μου, "κερατά", μα είπανέ με κι άλλοι,
άκουσα εγώ μικρή σφυρέ, άκουσα και μεγάλη!
Παράβαλε και το άσεμνο Κρητικό στιχάκι:
Το μουνί τση γρες γελά,
γιατί έπαθε πολλά
και τση κοπελιάς σφυρίζει,
γιατί δεν τήνε γνωρίζει.
Mail Antreas P. Hatzipolakis