ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ ΣΕ ΑΓΝΩΣΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ 1798

Του Ευτύχη Τζιρτζιλάκη

312 - (Manuscrit biographique, Militaria & Histoire) - Extraordinaire témoignage de la Campagne d'Égypte puis d'une longue captivité en Crète par les Turcs ou "Journal Depuis Le 17 floréal an 6 -époque de mon départ-, jusqu'à mon arrivée à Marseille Le 1er prairial an 9". "DÉPART 6 MAŸ 1798. 21 MAŸ 1801". - See more AT

Χτες, δημοπρατήθηκε στη Γαλλία ενα άγνωστο χειρόγραφο ενός Γαλλου που το 1798, και για 2 χρόνια περίπου, έζησε κάποιες απίστευτες περιπέτειες, με πολλες ταλαιπωρίες! Τα περισσότερα απο τα βάσανα του τα πέρασε στη Κρήτη, και όταν τελικα γύρισε στη Γαλλία τα διηγήθηκε σε 70 χειρόγραφες σελίδες. Φαντάζομαι ότι μεσα θα εχει πολλες αγνωστες πληροφορίες για τη ζωη στο νησί μας, και ελπίζω κάποτε να εκδοθεί. Προς το παρόν μπορείτε να διαβάσετε την περιγραφή του χειρογράφου, όπως δόθηκε στη δημοπρασία!

(σε μετάφραση και σχόλια της Ασπασίας Κοκολογιάννη)

"Καταπληκτική μαρτυρία της εκστρατείας της Αιγύπτου εν συνεχεία μιας μακράς περιόδου αιχμαλωσίας στην Κρήτη από τους Τούρκους ή ημερολόγιο από τις 17 του μήνα Ανθεστηριώνος το 6ο έτος μετά τη Γαλλική Επανάσταση –εποχή της αναχώρησής μου- έως την άφιξη μου στη Μασσαλία την 1η του μήνα Λειμώνος το 9ο έτος μετά τη Γαλλική Επανάσταση Απίστευτη αναφορά κάποιων χρόνων της ζωής ενός Γάλλου ο οποίος έφυγε με φρεγάτα για τη Μεσόγειο ως γραμματέας ενός πολεμικού επιτρόπου (ο προορισμός και ο τελικός σκοπός της εκστρατείας της Αιγύπτου είχαν κρατηθεί μυστικοί προς αποφυγήν οποιασδήποτε διαρροής προς τους Άγγλους κατασκόπους). Μετά από την Κορσική όπου ο στρατηγός Vaubois συνάντησε το στόλο και την αναμονή της πομπής από τη Civitavecchia (400 πλοία στο σύνολο), ο άντρας για τον οποίο ενδιαφερόμαστε πήρε μέρος στη μάχη της Μάλτας (είσοδος του Brueys και του Βοναπάρτη στο λιμάνι, επίθεση στο κάστρο, βομβαρδισμός της πόλης, απογραφή Μαλτέζων αιχμαλώτων και κάποιων ιπποτών και στη συνέχεια αποβίβαση όλου του στρατού υπό τους ήχους του πυροβολικού και της μπάντας και σημαιοστολισμός των πλοίων). Ύστερα ο άνθρωπός μας παίρνει το δρόμο προς την Αίγυπτο όπου μαίνονται μάχες εναντίον των Βεδουίνων, των Μαμελούκων, των Αράβων και των Τούρκων προκειμένου να προχωρήσουν τα γαλλικά στρατεύματα. Μετά από την Αλεξάνδρεια, την έρημο και την Γκίζα οι Γάλλοι φτάνουν στο Κάιρο όπου ο σεΐχης τους παραδίδει τα κλειδιά της πόλης εκφράζοντας τη χαρά του που έδιωξαν από τη χώρα τους , τους μπέηδες και τους μαμελούκους τους , τους οποίους θεωρούν εχθρούς τους και υπόσχεται πίστη στους Γάλλους. Έπονται οι καταστροφές των τεμένων, οι προδοσίες εκατέρωθεν των πλευρών, διάφοροι θάνατοι (εκ των οποίων και του Sulkowskiet) καθώς και οι εκτελέσεις των αρχηγών των εχθρών. Μη συμμετέχοντας στις μάχες αλλά ανεβαίνοντας στην ιεραρχία ο άνθρωπός μας αρρωσταίνει, παραιτείται και αποφασίζει να επιστρέψει στη Γαλλία μέσω Αλεξανδρείας όπου βασιλεύει η πανώλη.

Μαζί με άλλους Γάλλους εκ των οποίων και κάποιος Giraud, επιβιβάζεται σε ένα ισπανικό πλοίο το οποίο όμως μπάζει νερά υποχρεώνοντας τους να επιστρέψουν στην Αλεξάνδρεια η οποία βομβαρδίζεται από τους Αγγλούς. Έχοντας σχεδόν ναυαγήσει στη Ροζέτα οδηγούνται από μία τούρκικη καραβέλα στην Κύπρο όπου συλλαμβάνονται από τους γενιτσάρους και αιχμαλωτίζονται εφόσον βρίσκονταν υπό ισπανική σημαία. Μπαίνουν στο κάτεργο και ο άνθρωπός μας με τον Giraud αποβιβάζονται στο Ηράκλειο στην Κρήτη όπου πωλούνται ως σκλάβοι για 100 πιάστρες. Καταλήγουν στη Βλαχερωνίτισσα (Lacheronitissa στο πρ.)σε ενός αφέντη όπου δουλεύουν επίσης μία νέγρα και ένα μαύρος ονόματι Barca υπό τις διαταγές του οποίου τοποθετήθηκα: να βόσκω τις κατσίκες, να καθαρίζω βαμβάκι, να κοπανίζω καννάβι, να φυλάω τα πρόβατα στο βουνό, να φέρνω νερό κ.α. Κατά αυτή την άθλια περίοδο όπου ο άνθρωπός μας κοιμάται στο στάβλο με τα άλογα και τρέφεται ελάχιστα, οι Έλληνες του νησιού τον λυπούνται και προσπαθούν να τον βοηθήσουν αλλά και κάποιοι Τούρκοι (ορισμένοι μάλιστα από την οικογένεια του αφέντη του). Σιγά- σιγά μαθαίνει τα ελληνικά και ντύνεται σύμφωνα με τους Έλληνες (κοντά μαλλιά, μουστάκι, σαρίκι). Ενώ προετοιμάζει απόδραση από την άλλη πλευρά του νησιού, μέσω ενός ελληνικού χωριού από όπου θα έπαιρνε μία βάρκα για τη Σμύρνη, φιρμάνι της Υψηλής Πύλης αναγγέλλει ότι μία μοίρα του ισπανικού στόλου η οποία συνοδεύει πομπή 30.000 Γάλλων αναμένεται στη διάρκεια του καλοκαιριού να πολιορκήσει το νησί, γεγονός που σημαίνει ότι οι Γάλλοι αιχμάλωτοι θα μπορούσαν να αποδειχθούν επικίνδυνοι σε περίπτωση ήττας των Τούρκων, άρα θα πρέπει να τους σκοτώσουν ή να τους αλυσοδέσουν. Καθώς όμως η μοίρα δεν αράζει η ζωή συνεχίζεται κανονικά. Εκμεταλλευόμενος ένα γάμο για τον οποίο λείπουν οι αφέντες του, οργανώνει βιαστικά τη φυγή του με τον Giraud στις 6 Οκτωβρίου του 1800 δια μέσου των βουνών προς τα Σφακιά. Διαφεύγοντας μέσα από δάση χωρίς μονοπάτια, περιπλανώμενοι στις χιονισμένες βουνοκορφές και στο χείλος τρομακτικών γκρεμών, αποφεύγοντας τα άγρια θηρία, προχωρούν τη νύχτα ή δένουν μεγάλες πέτρες στα πόδια τους για να μην κυλήσουν στην πλαγιά ενώ κοιμούνται. Καταφέρνουν να μην συλληφθούν αν και έχουν διάφορα κακά συναπαντήματα. Φτάνοντας στην Αγία Ρουμέλη ένας κατασκευαστής πλοιαρίων τους δίνει ελληνικά ονόματα και τους κρύβει. Επιδιώκουν αλλάζοντας πολλές κρυψώνες και με μεγάλο κίνδυνο να φύγουν προς τα Κύθηρα αφού έχουν περάσει ένα μήνα κοντά σε αυτούς τους γενναίους ανθρώπους του οποίου ο γαμπρός είναι Γάλλος πρόξενος. Την ημέρα της αναχώρησης ο ρώσικος και ο τουρκικός στόλος που πλέουν πλάι –πλάι στο κρητικό κάστρο καταδικάζουν τα σχέδιά τους. Εν τω μεταξύ ο πρόξενος των Κυθήρων ο οποίος βρίσκεται ήδη υπό παρακολούθηση δεν μπορεί πλέον να τους δεχθεί.

Μετά από 8 μήνες αιχμαλωσίας, κρατούμενοι του πασά ενός χωριού υπό την επίβλεψη τριών αγάδων και ενός σούμπαση, οδηγούνται με βάρκα στη Μάνη, στο Μαραθονήσι, της οποίας οι κάτοικοι έχουν τη φήμη ληστών αλλά της οποίας ο μπέης είναι φίλος των Γάλλων. Τους παρουσιάζουν λοιπόν ως δύστυχους Βενετούς ναυαγούς. Εκεί χάρις στον φίλα προσκείμενο προς τους Γάλλους μπέη θα συναντηθούν και με άλλους Γάλλους, κάποιοι από τους οποίους έχουν δραπετεύσει από το κάστρο της Κορώνης, και θα ξεκινήσει μία αλληλογραφία με Γάλλους διοικητικούς, στρατιωτικούς και εμπόρους προκειμένου να προετοιμαστεί με αργούς ρυθμούς η επιστροφή τους στη Γαλλία. Περιμένοντας δέχονται ένα μικρό χρηματικό βοήθημα, το οποίο η κυβέρνηση έδιδε στους δυστυχείς Γάλλους κρατούμενους στην Τουρκία. Η λύση του πολέμου πλησιάζει γιατί μεσολαβητικά πλοία πλέουν στο λιμάνι της Κορώνης με το στρατηγό Dessaix ο οποίος μεταφέρει την επιστολή που είχε συντάξει ο Kléber στις 24 Ιανουαρίου στη Δαμασκό με τον Μεγάλο Βεζύρη για την απομάκρυνση από την Αίγυπτο[την υπογεγραμμένη παράδοση με τους Άγγλους έπειτα από την ήττα των Γάλλων]. Η λήξη του πολέμου σηματοδοτεί την ελευθερία των Γάλλων κρατουμένων από τους Τούρκους, αλλά εν τω μεταξύ ο Βοναπάρτης έχει κάνει το πραξικόπημα και οι Γάλλοι κηρύσσουν εκ νέου τον πόλεμο στους Τούρκους, καθώς οι Άγγλοι εμποδίζουν την έξοδο των γαλλικών πλοίων από την Αλεξάνδρεια, γεγονός που επισύρει την εκτέλεση ή την καταδίκη σε κάτεργο των Γάλλων που βρίσκονται σε τουρκικό έδαφος. Τελικά αφού κρύβονταν για 15 μήνες στον μπέη της Μάνης επιβιβάζονται σε ένα ρώσικο πλοίο. Πλέοντας κοντά στις ακτές περνούν στα Κύθηρα, στην Κέρκυρα και την Αλβανία όπου εξ΄ αιτίας μίας καταιγίδας πέφτουν στα χέρια Άγγλων πειρατών και φτάνουν έως την Τεργέστη. Μπαίνουν σε καραντίνα και εκεί συναντούν και άλλους Γάλλους που έχουν πέσει στα χέρια πειρατών. Ο διοικητής τους λυπάται και τους αφήνει, δίνοντας τους συνοδευτική επιστολή και χρήματα, να αποβιβαστούν στην Αγκόνα όπου ένας Γάλλος στρατηγός τους δίνει φύλλο πορείας μέχρι τη Φλωρεντία και μετά εκ νέου μέχρι το Menton και έπειτα έως τη Μασσαλία όπου έφτασα την 1η του Λειμώνος το μεσημέρι προς μεγάλη έκπληξη όλων των συγγενών και φίλων οι οποίοι με θεωρούσαν νεκρό από καιρό καθώς δεν είχαν λάβει νέα μου για 26 μήνες."

Εκστρατεία της Αιγύπτου: στρατιωτική επιχείρηση που συνέβαλε στη δόξα του Ναπολέοντα

Ανθεστηριών: μήνας του ημερολογίου της Γαλλικής Επανάστασης (20 Απριλίου – 19 Μαΐου)

Λειμών: μήνας του ημερολογίου της Γαλλικής Επανάστασης (20 Μαΐου – 18 Ιουνίου)

Civitavecchia :πόλη της Νότιας Ιταλίας

Sulkowskiet: πρόκειται προφανώς για τον Joseph Sulkowski ή Sulkosky κατά τους Γάλλους

Ληστής: ο όρος κλέφτης της Ελληνικής Επανάστασης δεν μπορεί να γίνει αντιληπτός ούτε να αποδοθεί στη γαλλική γλώσσα

Η περίοδος Directoire ξεκινά στις 26/10/1795 και λήγει στις 9/11/1799 με το πραξικόπημα του Ναπολέοντα Βοναπάρτη οπότε και ξεκινά η περίοδος Consulat έως τις 18/5/1804. Κατά την πρώτη περίοδο αποκαλείται Directeur και κατά τη δεύτερη Consul

Menton : πόλη της Νότιας Γαλλίας, στην ακτή της Μεσογείου, στα σύνορα με την Ιταλία

Καί σχετικό άρθρο ΕΔΩ (σελ. 54-58)

Mail Antreas P. Hatzipolakis