ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΒΛΑΣΤΟΥ (;)

Στην εφημερίδα ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ, #53 (6 Ιουλίου 1895 [Το φύλλο, από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής, ΕΔΩ]), που εξέδιδε ο Εμμ. Βαρδίδης στην Αθήνα, δημοσιεύτηκε, ένα πολύστιχο πατριωτικό ποίημα, διασκευή ενός Κρητικού παροιμιόμυθου για τον Αέρα, το Νερό και την Τιμή. Τον μύθο αυτόν τον έχω ακούσει στην Ανώπολη ως εξής (παραλλαγή):

Ήτανε, λέει, μια φορά τρεις φίλοι: ο Αέρας, το Νερό κι η Αθρωπιά [= Ανθρωπιά], κι ήτανε να χωρίσουνε.
Λέει ο Αέρας: - Ανέ με χάσετε θα με βρείτε στου πεύκου τα φύλλα.
Λέει το Νερό: - Ανέ με χάσετε θα με βρείτε στου βρούλου τη ρίζα.
Και λέει κι η Αθρωπιά: - Εμένα ξανοίγετε να μη με χάσετε, γιατί ανέ με χάσετε δε θα με ξαναβρείτε!

Ο ποιητής υπογράφει μόνο με τα αρχικά του: Π.Β. Εκείνη την εποχή, τον 19ον αιώνα, στην Αθήνα είχαμε τρία σπουδαία Κρητικά "Β" που θα μπορούσαν να είναι οι ποιητές: Βαρδίδης, Βυβιλάκης, Βλαστός. Οι δυο πρώτοι δεν είναι, γιατί πέραν από το γεγονός ότι τα μικρά τους ονόματα δεν αρχίζουν από Π., ο μεν Βαρδίδης ήταν ο παραλήπτης, ο δε Βυβιλάκης δεν βρισκόταν στη ζωή το 1895. Έτσι πιστεύω πως τα αρχικά σημαίνουν Παύλος Βλαστός. Κάτι άλλο που συνηγορεί στην ταύτιση, είναι η επιλογή από τον ποιητή ενός λαογραφικού στοιχείου, και είναι γνωστή η οικείωση του Βλαστού με την Κρητική Λαογραφία (δικαίως θεωρείται ο πατέρας της). Είναι δε πιθανόν ο μύθος να υπάρχει στην οικεία κατηγορία των μύθων στο πολύτιμο αρχείο του που απόκειται στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης στα Χανιά.

Το ποίημα:

ΤΩ ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΔΙ ΚΑΙ ΦΙΛΩ ΜΟΙ
Κ. ΕΜ. ΒΑΡΔΙΔΗ
ΕΠΙ ΤΗ ΕΠΕΤΕΙΩ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΤΩΝ "Λ. ΟΡΕΩΝ"
Η "ΙΔΗ" ΣΥΓΧΑΙΡΟΥΣΑ ΤΑ "ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ"

__________________

ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, Η ΠΕΝΤΑΡΦΑΝΗ ΚΡΗΤΗ, ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ
ΣΥΝΕΔΡΙΟΝ ΚΑΙ Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ
(Εκ Κρητικού Λαϊκού Μύθου)

Συμποσίου γενομένου εκ πολιτικών αρχόντων,
ήτο πλήθος κεκλημένων δεσποινών τε και γερόντων.
Η Τιμή 'χε τα πρωτεία μεταξύ των επωνύμων,
δεξιά το Ύδωρ ήτο, κι ο Αήρ εξ ευωνύμων.
Συμπεσόντος δε του λόγου εις εννοίας αποκρύφων,
εξηγήσεις δε και λύσεις αινιγμάτων, πολλών γρίφων.
Ο Αήρ πρώτος, ως γέρων, άρχεται της ομιλίας,
μέσω των συνδαιτυμόνων μ' αινιγμάτων ποικιλίας.
Βλέπετέ με: ποίος είμαι; πανταχού παρών λογούμαι
αν κρυφθώ, τι με προδίδει ότ' υπάρχω και κινούμαι;
Τότ' εκ δεξιών το Ύδωρ, λύσιν ακριβή του δίδει.
"Όπου αν κρυβής, ώ φίλε, λεύκης φύλλον σε προδίδει."
Και χειροκροτούν οι πάντες, και ως δώρον του προσφέρουν,
στάμνον οίνου 'μπεμπλησμένην κι ως σοφόν αυτό γεραίρουν.
Το δε Ύδωρ ανυψώθη, κι ευχαρίστησε το πλήθος,
της Σφιγγός του ακροώνται πότε θ΄ακουσθή ο γρίφος.
"Υπό γην εις τους αγρούς σας κεκρυμμένον, ημπορείτε,
πριν ανασκαφή να γείνη με σημείον να μ' ευρήτε;"
Η Τιμή λευχειμονούσα, ροδοπάρειος προβαίνει,
του αινίγματος την λύσιν εκ της πείρας εξυφαίνει
- Κρητών, λέγει παροιμία: "Όπου ιδής βρουλιά και βάτο,"
των περί την γεωργίαν: " Δέξου και νερό ΄ποκάτω"-
Η Τιμή χειροκροτείται και τον στέφανον της φέρουν
εξ ελαίας τε και μύρτου, ύμνους έψαλλον και χαίρουν.
Μετά τας χειροκροτήσεις και την στέψιν και τους ύμνους,
η Τιμή το αίνιγμά της, λέγει, σοβαρά και σύννους
"Η Τιμή εάν σας φύγη, δύνασθε να την ευρήτε;
λύσιν αναμένω απ' όλους, και με δάφνην θα στεφθήτε."
Εις την λύσιν τα Στοιχεία σκέπτονται ως διπλωμάται,
πλην ζαλίζονται ματαίως, ως να ήσαν υπνοβάται!
Εν τοιαύτ' απελπισία δέχονται "ν' αποφασίσουν
των Κρατών οι Διπλωμάται της Ευρώπης να το λύσουν."

*
* *

Συνεδρίασαν εν Κρήτη των Κρατών οι Διπλωμάται,
ήτις μέσω των ηπείρων και των θαλασσών μυκάται.
Ήτις πρώτη εν τω κόσμω έδειξε τους νομοθέτας,
τον Ραδάμανθυν και Μίνων, ήρωας, αγωνοθέτας.
Πλην, φευ! σήμερον στενάζει 'ς τον ζυγόν της τυραννίας,
είν' αιχμάλωτος και δούλη Τουρκομάνων της Ασίας.
Είν' αιχμάλωτος εισέτι! η φωτίσασα τα έθνη,
με σοφίαν κ' ευνομίαν, επιστήμην τε και τέχνην.
Μέσον δε του Συνεδρίου, εις τον Γερω - Ψηλορείτη,
προσεκλήθη και ανήλθεν η πεντάρφανή μας Κρήτη.
Μόλις είχεν ησυχάσει από μάχας των εχθρών της,
τα δεσμά της είχε θραύσει μόνη, διά των χειρών της.
Μόλις είχεν ησυχάσει από μάχας των αγρίων,
κ' έφερε πληγάς ακόμη των αιμοχαρών θηρίων.

*
* *

Άγγλο-Γάλλων, Ρώσσων κι άλλων... πλήρης είν΄η Συνεδρία,
ο δε γρίφος συζητείται με συζήτησιν αγρίαν.
Πλην, ματαίως κοπιώσιν, η τιμή απουσιάζει...
των Διπλωματών ουδένας εις την λύσιν πλησιάζει!!!
Που εκρύβη; ... Τις γνωρίζει; η πριν πανταχού παρούσα!
και την ανακάλυψίν της ν' ανιχνεύσουν απορούσαν.
Ήτο θόρυβος μεγάλος, ταραχή του Συνεδρίου,
ότε άρχεται η Κρήτη, μετά λόγου στεντορίου.

*
* *

- Την συγγνώμην, Διπλωμάται, παρ' Υμών θα απαιτήσω,
την Τιμήν αφού ζητείτε και το αίνιγμα να λύσω.
Η Τιμή 'ς στας κεφαλάς Σας πάντοτε εκατοικούσε,
αλλ' αφού η νήσος αύτη τους εχθρούς της 'πολεμούσε,
Δύο ήμισυ αιώνας! τα παιδιά μ' απεμπολούνται!
αιχμαλώτων μυριάδες ως ανδράποδα πωλούνται!
Ένωσιν με την Ελλάδα είχε σύνθημα κ' επόθει,
πλην ατίμως ΄ς τον εχθρόν της παρ' Υμών επαραδόθη!
Παρ' Υμών επαραδόθη 'ς τας ορδάς των Μαμαλούκων,
ς' τους αισχρούς της Άγαρ γόνους και των Κούρδων και Καλμούκων,
'ς τους εχθρούς πάσης προόδου, εις φυλάς των Καννιβάλων,
Μωαμεθανών, Τατάρων, Ζεϊμπέκιδων και άλλων.
Σας ζητεί ελευθερίαν από τα Είκοσι [κι] ένα,
αγωνίζεται, σπαράσσει!... αντιλήπτωρα ουδένα!!!
Εκατόμβαι, πυρπολήσεις, πύργοι κεφαλών, στρεβλώσεις,
και μαχών μυριονέκρων, και Μονών ολοκαυτώσεις!
Δεν εμάλαξαν εισέτι την σκληράν Υμών καρδίαν,
ουδείς πλέον συγκινείται από την Διπλωματίαν!!!
Του Χριστού Δικαιοσύνη, χρυσολάτραι, λησμονήθη;
Η Τιμή εφυγαδεύθη από Σας κ' απεμακρύνθη!
Εξημέρωσιν ζητείται Νιγριτίας, Χαμπεσίας,
όλων των ανθρωποφάγων Αφρικής τε και Ασίας,
ενώ έμπροσθέν Σας κείται νήσος πάλαι δοξασμένη,
ήτις σήμερον στενάζει 'ς τον ζυγόν απηλπισμένη!
Ενομίσατε προσκαίρως Τούρκον εκπολιτισθέντα;
δύο αντίθετα στοιχεία κρούονται συναντηθέντα.
Ο Χριστός και ο Μωάμεθ, Ευαγγέλιον, Κοράνι,
μάχονται επί αιώνας Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι!
Σας ηπάτησαν Σουλτάνοι, Σας εμπαίζει ο Χαμίτης,
αποδείξεις μυριάδας έχει ο λαός της Κρήτης.
Που Συνθήκη Βερολίνου; της Χαλέπας αι Συμβάσεις;
παρεσπόνδισ' ο Σουλτάνος τας σεπτάς Σας αποφάσεις;
Η Τιμή 'ς τας κεφαλάς Σας μετά δόξης θέλει έλθη,
αν η Κρήτη 'ς την Μητέρ' αποδοθή και επανέλθη."

*
* *

Τότε όλ΄οι Διπλωμάται εις συναίσθησιν ελθόντες,
την μεγάλην αδικίαν την της μάρτυρος ιδόντες,
την Τιμήν ίν' απολαύσουν μετά δόξης αιωνίου,
χαρμοσύνως υπογράφουν ψήφισμα του Συνεδρίου.
Και το βδέλυγμα της Άγαρ, το αιμοχαρές θηρίον,
απερχόμενον της νήσου, ύμνοι μέλπονται, θουρίων,
- Ζήτω, Κρήτη ελευθέρα! άπαντες χειροκροτούσι,
με στεφάνους από δάφνην την νικήτριαν κοσμούσι.
Όλοι ψάλλουν διθυράμβους και παιάνων μελωδίαν,
Χαίρε, Κρήτη! Χαίρε, Μήτερ, ώ θεά Ελευθερία.
Ετελείωσας το έργον, εναπόκειταί σοι τώρα,
στέφανος νικητηρίων, της ελευθεριάς τα δώρα...

Έγραφον εν Αθήναις 4 Ιουλίου 1895

Π.Β.

Mail Antreas P. Hatzipolakis